اسطوره و انسان: بررسی عطر Pan از برند Anya’s Garden

انیاز گاردن – پان (Anya’s Garden – Pan)

روایح برتر: موی بز، صمغ، خاک، رایحۀ سرکه مانند، بوی کُـهنگی

جنسیت: مشترک بین زن و مرد

فصول استفاده: تقریبا همه فصول با ارجحیت فصول سرد

برای خیلی از ما که به زندگی کلانشهری عادت کردیم و فرصت اینکه با بوی دام و حیوانات مزرعه آشنا بشیم رو نداشتیم، بوی بز ممکنه همون بوی گوسفند به نظر بیاد، اما در حقیقت اینطور نیست. حتی میشه گفت این دو حیوان هیچ ربطی بهم ندارن. مو، سُم، چشم، شاخ، جـُثه، دُم، قابلیتهای آناتومیکی و هر چیزی که تو ظاهر بز و گوسفند وجود داره نامشترک هست. از همین روی، هرچقدر بوی گوسفند چرب و کمی شیرین و مدفوع ماننده، بوی یه بزغالۀ شیطون و بازیگوش با موهای صاف و چشمهای تیله ای کمی سرکه مانند، گِل مانند و زمینی و مُشک مانند هست که وجوه تاریک بامزه ای داره که حس شیطنت رو القا میکنن. توی قسمت اول پست نُتهای حیوانی اشارۀ کوتاهی داشتم به موی بز اما این موضوع همونطور سر بسته باقی موند تا امروز با عطر Pan.

پان موجودی افسانه ای هست تو اساطیر یونانی، با اندامِ نیمی بز و نیمی انسان. خدای چوپانها و رمه ها و حیات وحش و سمبـُل شهوت مردانه و باروری هست، و معادل Faun در اساطیر رومی که اون هم پایین تنۀ بز و بالا تنۀ انسان، شاخ بز داره. هم پان و هم فاون با بدنی برهنه، آلت تناسلی نعوظ، پایین تنۀ پشمالو، سُم بز، ریش، شاخ بز و فلوت تصویر میشن. طبق افسانه ها چوپانها فلوت نواختن رو از خداشون یاد گرفتن.

انیا مک کوی (Anya McCoy) پیشکسوت عطرسازی طبیعی توی آمریکاست که از سال ۱۹۹۱ توی این زمینه داره فعالیت میکنه و حاصل فعالیتش کتابش و دوره های آموزشی هست. متاسفانه به جز پان موفق به تست بقیه کارهاش نشدم و نمیتونم ذائقۀ کلی این عطرساز رو با یک عطرش کُدشکافی کنم. اما همین یک عطر برای معرفی نُت موی بز تو عطرسازی کفایت میکنه. ایدۀ ساخت پان نه از آلرژی خانم مک کوی به پنیر بز میاد، و نه از باورهای آنیمیسم¹. بلکه ایده ش از نقش صمغ لابدانومِ جمع آوری شده از ریش بزها برای ساخت ترکیبات کیفی (Kyphi) تو دوران فراعنۀ مصر میاد. اجازه بدین در مورد کیفی ها توی پستی جداگانه توضیح بدم چون موضوع خیلی جالبیه و نمیخوام خلاصه نگاری کنم.

پان شروعی بالزامیک و سرکه ای و مشروب مانند داره که بخش عمده ش صمغ لادن هست؛ رزینی که به ریش بزهایی که برای چرا به بوتۀ لادن یا راک رُز هجوم میاوردن میچسبید، و پس از چرا اونها رو از ریش بزها جمع آوری میکردن. حسی ترشیده و ماسیده که بوی کهنگی میده اما نه کهنگی از نوع خراب شده و پوسیده، برعکس، حسی کهنگی خوب. مثلا سیرترشی و شراب کهنه شون خوبه! اینجا رایحه ای لواشک مانند میوه ای، ترپِنیک (سوزنی-برگ رزینی) و شدیدا زمینی و تاریک، حسی حیوانی و عِفریته مآبانه میسازه. یه حسی که میگه انگار این رایحه از صدها سال پیش تو دهلیزهای اهرام فرعونها دور از نور سالخورده میشده و روح قرنها توی وجود ترکیبش نفوذ کرده و بهش ماهیتی چیستا-گونه داده.

اندکی که از شروع گذشت شما با بوی جالبی مواجه میشین که حیوانی هست و در عین حال نیست. اون حس کثیف مشترک بین نتهای حیوانی که بوی بدن نشسته میده توش موج میزنه اما جنسش با بقیه فرق داره. مک کوی برای بدست آوردن تنتور، موی حیوان رو قیچی میکنه و توی الکل برای ماهها خیس میده تا تنتور موی بز بدست بیاد. محصول بدست اومده طبیعی هست، وجوه حیوانی نرم و انعطاف پذیری داره و به حیوانات آسیب نمیرسونه. بنابراین موی بز جایگزینی هست که مک کوی برای مشک آهو ساخته. پان این رایحه رو خیلی خوب و یکنواخت با کمک صمغ لابدانوم به نمایش میذاره. خاصیت جالب این عطر اینه که هم شبیه کارهای آرتیزان و عجیب غریب و تاریک و جادوگر-مآبانۀ عطرسازهای ایندیِ آمریکایی هست و هم به کارهای حرفه ای نیش فرانسوی میخوره. یه عطر حیوانی جانانه بدون بوی کثیف و آزار دهنده.

★★★

1. آنیمیسم‌؛ باوری کهن که معتقد به وجود روح در تمام موجودات، چیزها و مکان ها هست. بر اساس این باور روح همه چیز جاودانه ست و  متصل به یک روح کل. خیلی شبیه به باور سرخپوست ها، البته بشر اولیه در همه جای جهان به نوعی آنیمیست بود.