تولید محتوی و واژه برای تیم ما کار سختی نیست اما بیشترین انرژی ما توی سمور خرج هموار کردن دیوارهای کجِ اطلاعات غلطی میشه که به دلیل فقر دانش توی فضای فارسیِ عطر شکل میگیره، دهن به دهن میچرخه و توی اذهان ثبت میشه. یکی از بزرگترین اشتباهات که بین عطردوستان رایج هست تفاوت بین عنبر نهنگ (ambergris) و کهربا (amber) هست. این فقر اطلاعاتی تا جایی نهادینه شده که پیشکسوتها و کهنه کارها و سایتهای مرجع عطر هم همین اشتباه فاحش رو تکرار میکنن. البته ناگفته نمونه که قسمتی از این اشتباه تقصیر برخی تولید کننده ها هم هست که عمدا یا سهوا با درست مشخص نکردن مواد استفاده شده توی عطراشون موجب گیج شدن مخاطب میشن.
اولین و بنیادی ترین اختلاف بین این دو ماده اینه که عنبر یک ماده هست اما کهربا یک اکورد هست. یعنی ترکیبی از چند ماده مختلف که تشکیل یک ماده واحد رو میدن و هویت خودشون رو فدای هویت مشترک میکنن. حالا برسیم به مفاهیم و واژه شناسی این دو ماده. خیلی واضح بگم که عنبر یا عنبر نهنگ (ambergris) و کهربا یا امبر (amber) دو چیز کاملا مجزا هستن گرچه در اساس این دو توی عربی معنایی بسیار نزدیک دارن. عنبر یه واژۀ عربی هست و به کلوخ معطری اتلاق میشه که محصول ترشحات گوارشی نهنگ عنبر یا Sperm Whale هست. از اونجایی که اندازۀ دهن نهنگ بسیار بزرگ و رژیم غذاییش رو آبزیان ریز مثل فیتوپلانگتون، ماهیان و نرم تنان ریز اندام تشکیل میدن، تو هر وعده امکان قورت دادن نرم تنهای بزرگتر از حجم غذاییش (مثل هشتپاهای عظیم) وجود داره که در این صورت معده توانایی هضم این اجسام بزرگ و همچنین پاره های سفت مثل استخوان ستون و جمجمه ماهیان رو نداشته و با ترشحاتی پس ماندۀ غذا رو به شکل کلوخ از طریق مقعد به شکل مدفوع بیرون میریزه. در کمال تعجب این کلوخ در طول زمان بسیار خوشبو میشه. در قرون میانه نه تنها برای مصرف عطر بلکه توی آشپزی برای طبقه مرفه هم مصارفی داشته.
در انگلیسی به این ماده Ambergris (به معنی عنبر خاکستری) گفته میشه که از دو واژۀ عنبر (anbar عربی که توی گفتمان بخاطر راحتی چرخش زبان توی دهن حرف نون به میم تبدیل میشه، مثل شنبه تو فارسی که شمبه گفته میشه) و گری (gris از لاتین به معنی خاکستری) حاصل میشه و توی زبان فرانسوی به شکل ambre gris نوشته شده و از فرانسوی قرن ۱۳ به شکل ترکیبی امروزی (ambergris) به انگلیسی انتقال پیدا کرده. از طرف دیگه در زبان لاتینِ قرون وسطی به صمغ فسیل شدۀ درختان سوزنی برگی که در حاشیۀ دریای بالتیک رشد میکردن اَمبر گفته میشده. گویا همه مشکلات از همین گذر واژه از عربی به زبانهای اروپایی هست که از ترمینال زبان لاتین گذشته و دچار تغییرات شده! احتمال این هم هست که چون هر دو ماده به وفور از سواحل دریای بالتیک به دست میومدن این اشتباه لُبی نهادینه شده باشه.
حالا برسیم به کهربا یا اَمبَر (amber در انگلیسی و در فرانسوی ambre یا ambre jauve به معنی عنبر زرد). این ماده در زمان قدیم به صمغ سفت و فسیل شدۀ ۹ میلیون سالۀ درختان (عمدتا از سوزنی برگ مثل کاج و سرو و نراد) گفته میشد که به منظور سوزاندن یا مصارف تزیینی جمع آوری میشده. سوزاندن چوبها و صمغهای معطر (مثل چوب عود، کُندُر، مرّ، صمغ کاجها و صمغ درختان میوه مثل آلوچه و هلو) نه تنها برای خوشبو کردن محیط و البسه به کار میرفته بلکه باوری وجود داشت که تدخین یا دود اندود کردن (fumigation) راهی هست برای درمان بیماری ها و زدودن پلیدی ها و آلودگی بدن و سالم نگه داشتن محیط زندگی. به همین سبب بخورها (عودسوزها)، کافورها و صمغ ها از دیرباز توی مراسم آیینی تمدنهای مختلف بکار میرفتن. اما فسیل یا سنگ کهربا هرگز به این صورت مدرن و مایع توی عطرسازی استفاده نشده. سنگی قیمتی، سخت، و نسبتا کمیاب که معمولا حاوی بقایای حشرات و جانوارن کوچک اسیر شده هست. کهربا یا Amber در عطرسازی – خیلی ساده بگم – نام یک اکورد هست که بخاطر خصوصیات بویایی منحصر بفرد و حس گرم و شرقی که داره امبر یا کهربا نامگذاری شده.
همونطور که بالاتر هم اشاره کردم قسمتی از اشتباه گرفتن این دو ماده بخاطر عدم آگاه سازی درست از طرف برندهای تولید کنندۀ عطر هست که یا عمدا یا سهوا رخ میده. برخی عطرها توی هرم بویاییشون اسم amber رو درج کردن اما در حقیقت نُت امبرگریس توی ترکیبشون بکار رفته. به عنوان مثال عطر Hermès Eau de Merveilles و عطر Prada’s L’Eau Ambrée پس زمینه ای نمکین، کمی خشک، شبیه بوی پوست دارن که اصلا شیرین نیست. این در حقیقت عنبر هست نه کهربا. و عطر Balmain Ambre Gris که به انضمام رنگ شیشه و شعار تبلیغاتیش حتی اسمش هم روی عنبر بودنش تاکید داره، بویی شیرین و شرقی داره که یک اکورد متداول کهرباست که با مرکزیت دارچین و وانیل ساخته شده و توی قسمتهای بعدیِ این پست مفصلا بهش پرداخته و با جزئیات درباره حضور کهربا و عنبر توی صنعت عطرسازی از قدیم تا عصر حاضر صحبت خواهم کرد.
سپاسگزار از مطلب های خوبتون.
لطفا توضیح بدید که آکورد کهربا چی هست و ترکیب چه نت هاییه؟
این دو لینک رو بخونین لطفا
https://samoor.com/1396/07/27/%D8%B9%D9%86%D8%A8%D8%B1-%D9%88-%DA%A9%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84-%DB%8C%DA%A9-%D8%B3%D9%88%D8%A1-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D9%87/
https://samoor.com/1396/08/04/%D8%B9%D9%86%D8%A8%D8%B1-%D9%88-%DA%A9%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF-amber-%DA%A9%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7/
یک عطر هم از خسوس دل پوتزو هست که بطریش کاملا بشکل کهربا هست که جزء معععدود عطرهای زنانه ایه که می پسندم.. در کنار کنزو عامور و اورگانزا..
AMBER _ jesus del pozzo
بسیار عالی، خیلی ساده و روان
خیلی عالی بود. ازین دست از پست ها بیشتر بگذارید
خییلی جالب بود…مخصوصا پارگراف اخر..که تفاوت بویایی امبر و عنبر رو گفتین…این و یکمی بیشتر باز کنین..و اینکه تفاوت این دو ماده توی هزینه چه جوریه،کدوم ارزش بیشتری داره..فک کنم عنبر ماده ی سخت یاب تری باشه اما باز کدوم یکی بیشتر توی عطر سازی استفاده شده تاحالا.. یعنی زمینه ی مصرفی کدوم بیشتر هست،جدای ازاینکه گفتین توی پارگراف اخر که تغاوت زیادی دارن چیزی که به مشام ما باید برسه از عنبر و امبر،پس نمیشه اون ها رو جایگزین هم کرد…این تصحیح ها و تو ضیح ها رو دوست دارم.?
اقا کیوان خیلی ممنون از این پست. شنیده بودم که بخاطر محدودیت های IFRA و یا گرون بود امبرگریس امبراکسین که یه ماده صنعتی هست استفاده میشه که بویی مشابه داره. پیشتهاد میکنم یه مقاله بدیت صرفا در خصوص مواد سنستیکی که حالا بخاطر صرفه اقتصادی یا محدودیت های سلامتی جایگزین مواد طبیعی شدن که قبلا تو عطر سازی استفاد میشده یا صرفا تو عطر های خاص یا گرون استفاده میشه. یه چیزی ت این زمینه یادمه تو مقاله گروه بویایی چرمی نوشتین و موادی که حظورشون تو عطر تداعی بوی چرم میکنن در حالی که خیلی به چرم ربطی ندارن مثل کستوریوم. باز هم ممنون
باسلام خدمتون !به نظرتون امبرلوپ از رانیا جی ایا در کل اصلا امبر هست یعنی عنبر یا نه اصلا یه برداشتی دیگه داره
اون یکی از بهترین نمونه های کهربا هست. توی قسمت دوم به این طور ترکیبات میپردازم
ضمنا کاش در مورد عنبر و کهربا یه مثال بگید که در کدوم عطر های معروف هر کدوم به کار رفته ممنون
آخرین پاراگراف اشاره کردم که
خیلی مطالب عالین خوشحالم از اینکه زحمت می کشید در مورد عطر اطلاعات درست میدید خسته نباشید مدتها بود که دنبال یه همچین سایتی می گشتم وباز هم ممنون
ممنون کیوان جان. راستی این Ambroxan یا Ambrarome چی هستن؟
اونا مال پست قسمت چهارم هست. مواد سنتتیک جایگزین عنبر هستن. مفصل توضیح میدم
با تچکر?