یکشنبۀ بارانی – قسمت سی و ششم: بهار جاودان و ونت ورت

پیِر بَلما – ونت ورت (Pierre Balmain – Vent Vert)

سال تولید: ۱۹۴۷

گروه بویایی: گلی-سبز (Green Floral)

عطار: ژرمن سلیه (Germaine Cellier)

همیشه وقتی اسم بهار میاد اولین رایحه ای که به ذهن میرسه بوی سبزه و چمن تازۀ بارون خورده و گل های نوشکفته و معطری هستن که رایحشون با بوی سرد و نمناک خاک آمیخته شده. شاید بشه گفت این سبک بویایی در عطرها یعنی سبک گُلی-سبز (Green Floral) بهترین تناسب رو با حال و هوای بهاری داره. ژرمن سلیه (Germaine Cellier) یکی از اولین بانوهای عطرساز دوران مدرن بود که این ایده رو برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ در قالب یک عطر ارائه کرد: ونت ورت از برند بَلما (Balmain Vent Vert). برای آشنایی بیشتر با ژرمن سلیه اینجا رو مطالعه کنید.

ژرمن سلیه علاوه بر همکاری با روبر پیگه و خلق شاهکارهایی همچون بَندی و فراکاس، فعالیتش محدود به این برند نبود و در  سال ۱۹۴۷ ونت ورت رو برای پیِر بَلما ساخت. ونت ورت عبارتی فرانسوی به معنای نسیم سبز (باد سبز) هستش. از اسم، رنگ سبز جعبه و مایع عطر خیلی راحت میشه حدس زد که احتمالاً با یه عطر سبز-بو مواجه هستیم. اما ونت ورت هم درست مثل بَندی و فراکاس آغازگر سبکی جدید در حوزۀ خودش یعنی عطرهای گلی-سبز بود. تا قبل از ونت ورت عطرهای گلی-سبز به صورت دسته ای مستقل وجود نداشتند. عطرهایی با درون مایۀ گلی و سبز یا در چارچوب عطرهای گلی-شیپغ قرار داشتند یا در چارچوب عطرهای گلی-آلدئیدی. اما ونت ورت اولین عطر گلی-سبز هست که نه فضای شیپغ گونه داره نه آلدئیدی. این نشان از اوج خلاقیت و نبوغ ژرمن سلیه بانوی افسانه ای عطرسازی است که سال ها پیش تونسته ژانری جدید در عطرسازی ایجاد بکنه که به عنوان یک نقطۀ عطف بعد از اون بسیاری از عطرها تا به امروز به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ازش الگو و الهام گرفتند؛ عطرهایی مثل شنل ۱۹، شنل کریستال، هرمس آمازون، کبوتین دو گِغه و بسیاری دیگر.

در نسخۀ اولیه، ونت ورت عطر فوق العاده پیچیده ای بوده به طوری که در ساخت اون از ۱۱۰۰ ماده و ترکیب مختلف استفاده شده بود. سلیه در ترکیب ونت ورت به مقدار ۸% از صمغ باریجه (Galbanum) استفاده کرد که این هم یک حرکت جسورانۀ دیگه بود. چون این یک دُز خیلی بالاست و در عطرسازی از باریجه در این حجم استفاده نمیشه چرا که کنترل و مهار تلخیِ گزنده و سبزیِ سوزان باریجه، اون هم در اون حجم، کار بسیار دشواریه اما سلیه با هنرنمایی تمام این کار رو انجام داد. ونت ورت در سال ۱۹۹۱ توسط کـَلیس بِکِر (Calice Becker) ریفرموله شد. بسیاری از ترکیبات و موادی که در دهۀ ۴۰ در اختیار سلیه بود حالا در دهۀ ۹۰ در دسترس عطرسازها نبودند و بِکِر مجبور میشه سمفونی ۱۱۰۰ نفرۀ سلیه رو تنها با ۳۱ نفر اجرا کنه. قطعاً کار آسونی نبوده اما بِکِر ثابت کرد که عطرساز توانمندیه و خیلی خوب تونست ونت ورت رو با حفظ استخوان بندی اصلی ریفرموله کنه. نسخۀ سلیه بخاطر حجم بالای باریجه بسیار سبز و تلخ بود و در انتها حالتی پودری-خاکی داشت. بِکِر که استاد هنرنمایی با ترکیبات گل-بو هست، در این نسخه از دُز بالای باریجه کاست و قلب گلیِ عطر رو تقویت کرد. این نسخه با بوی مشخص باریجه، نت های سبز، برگاموت و بهارنارنج شروع میشه و پس از دقایقی قلب پیچیده و آکنده از آکوردهای گلی خودنمایی می کنه. آکوردهای گل-بوی این نسخه گرچه کمی مبهمه اما در این میون بیشتر از همه بوی سنبل و حالت سبزش به خوبی حس میشه و پشت سر اون بوی مبهمی از یاس، رز و مقداری حالت سبز و خاکیِ خاص گلِ همیشه بهار رو میشه استشمام کرد. در انتهای کار این سبد پر از گل های خوشبوی بهاری بر بستری نرم و مخملی از مشک و سندل آروم میگیره.

اینو باید اضافه کنم که ونت ورت در سال های ۱۹۹۹ و ۲۰۱۰ مجدداً ریفرموله و رایحۀ اون بیش از پیش از ونت ورتی که سلیه ۷۲ سال پیش خلق کرده بود دور شد. نسخۀ ۱۹۹۹ توسط ناتالی فیستوئغ (Nathalie Feisthauer) ریفرموله شد که متأسفانه برخلاف نسخۀ بِکِر چندان موفقیت آمیز نبود و مورد استقبال قرار نگرفت. پس از اون ونت ورت چند سالی از قفسه های عطرفروشیا ناپدید میشه تا اینکه مالک جدید برند بَلما یعنی InterParfums در سال ۲۰۱۰ اونو در بطری های مکعبی شکل جدید با درب کرویِ نقره ای رنگ دوباره به قفسه های عطرفروشی ها بر می گردونه. این همون نسخه ای هست که هنوز در حال تولیده. شروع این نسخه حالت سبزیِ کمتر و مرکباتیِ شیرینِ بیشتری داره. دیگه تقریباً خبری از باریجه نیست! قلب گلیِ عطر بسیار ساده تر، کمرنگ تر و متأسفانه کم کیفیت تر از نسخه های قبلی شده. در انتها هم رایحۀ عطر یه حالت مُشکیِ شوینده طور پیدا میکنه که توی ذوق می زنه. گرچه هنوزم میشه اونو یه عطر گلی-سبز نسبتاً قابل قبول در نظر گرفت اما بسیاری از زیبایی ها و کیفیت گذشتۀ خودش رو از دست داده. یک اصل در مورد عطرای کلاسیک وجود داره که ونت ورت هم از اون قاعده مستثنی نیست و اونم اینه: هرچی قدیمی تر بهتر! خلاصه اینکه این عطر در این ۷۲ سالی که از تولیدش می گذره فراز و فرودهای زیادی به خودش دیده اما در هر حال نام ژرمن سلیه و ونت ورت در تاریخ عطرسازی مدرن به عنوان پیشگام و مرجع عطرهای گلی-سبز ثبت شده و هنوز هم میشه از رایحۀ بهاری و جاودانۀ اون لذت برد.