یکشنبۀ بارانی – قسمت هفدهم: سایه روشنهای یک عشق ممنوعه

گرلن – میتسوکو (Guerlain – Mitsouko)

سال تولید: ۱۹۱۹

گروه بویایی: شیپغ میوه ای (Chypre Fruity)

عطار: ژاک گرلن (Jacques Guerlain)

نبوغ، پشتکار، شناخت درست سلایق مشتریان و استفاده ابزاری صحیح از روابط و سرمایه، عواملی هستن که گرلن رو امروزه به یکی از قدرقدرتهای دنیای عطر تبدیل کرده. کارنامه ی طویل گرلن پر از ستاره هایی هست که در طول همه ادوار درخشان باقی موندن و پرچم گرلن رو بالا نگه داشتن. یکی از این ستاره ها میتسوکو هست. ژاک گرلن با الهام گیری از رُمان لا باتایی (La Bataille) نوشته ی کلاود فَغِغ (Claude Farrère) و داستان عشق ممنوعه بین یک افسر نیروی دریایی انگلیس و همسر یک ادمیرال ژاپنی به نام میتسوکو، دست به خلق عطری میزنه که توش فضای نسبتا تلخ و صیقل نخورده ی “شیپغ” فرانسوا کوتی (François Coty Chypre 1917) رو با ترکیبی میوه ای و مخملی و گرم پردازش میکنه. پیشتر توی پست شلیمار هم اشاره کرده بودم که ژاک گرلن شدیدا تحت تاثیر فرانسوا کوتی و ساخته های او بوده و خیلی از عطرهای مطرح ژاک گرلن در واقع با برداشت از کارهای کوتی ساخته شدن. تو ابهت و قدرت کوتی واقعا شکی نیست. اما برای اینکه روده درازی نشه فقط به این نکته در مورد کوتی بسنده میکنم که در سال ۱۹۱۷ کوتی عطری رو با نام شیپغ میسازه و همونطور که حدس میزنین این عطر و ترکیب منحصر بفردش به یکی از گروههای هفتگانه ی بویایی تبدیل میشه. عطری سبز و خاکی و چوبی و گلی و صابونی. دو سال بعد از اون در سال ۱۹۱۹ گرلن میتسوکو رو با ترکیبی متفاوت، کمی زنانه تر و کمی نرمتر و با بستری از بوی هلو و رز میسازه. البته برخی معتقد هستن که این عطر از سال ۱۹۰۴ در حال ساخت بوده و بدین ترتیب گرلن از کوتی تقلید نکرده، که این نظریه به نظر درست نمیاد، چرا که اولاً ژاک گرلن کسی نبود که ساخت یک عطر رو از ۱۹۰۴ تا ۱۹۱۹ طول بده و اینقدر غفلت کنه تا فرانسوا کوتی بیاد و سکوی قهرمانی و افتخار ثبت گروه بویایی شیپغ رو بقاپه. از طرف دیگه شلیمار و چند عطر دیگه روی این قضیه که ساخته های کوتی منبع الهامات ژاک گرلن بودن تاکید میکنه.

ما اصلا برای چی بحث میکنیم؟ میتسوکو رو به جرات میشه شناخته شده ترین عطر شیپغ دونست. اگه بخوام شیپغ رو خلاصه کنم میگم ترکیبی گلی که برای خنثی کردن وجه خشن گلیِ غالبش اون رو با عناصری مردونه مثل مرکبات قدرتمند و نُتهای سبز و چوبی و خاکی پرورده کردن. اگه بخوام میتسوکو رو معرفی کنم میگم ترکیبی چوبی و گلی که حجم بالای هلوی رسیده و شیرین اون رو از فضای سبز و خاکی و صابونی کمی دور میکنه و به بُعد گـُلیش حجم میده.

جادوی میتسوکو توی همین بوی هلو نهفته هست: گاما آندِکالاکتون (Gamma-Undecalactone) یا به اصطلاح الدهید C14. با شنیدن این اسامی شیمیایی وحشت نکنین. شما توی کاتالوگ معرفی یک عطر فهرست دلربایی از مواد طبیعی رو میبینین اما همین ها روی میز عطرساز به فنیل اتیل الکل، آلفا ایونون، ژرانیول، لینالول و کلی عناوین شیمی دیگه تبدیل میشن. دنیای ما و همه هستی برپایۀ منطق این مولکولها بنا شده و عطرسازی بدون این اینها مثل نقاشی بدون رنگهای اصلی هست.

داشتیم از الدهید C14 میگفتیم. گرلن میتسوکو یکی از اولین عطرهایی بود که این ماده رو برای ایجاد بوی هلو بکار برد و دستور پخت شیپغِ فرانسوا کوتی رو به شیپغ میوه ای تبدیل کرد و هارمونی جدیدی رو بنیان گذاشت. یک علت مهم این کار وجود زنبق بود که امضای ژاک گرلن حساب میاد. برای برقراری هارمونی بین فضای سبز و صیقل نخورده ی اکورد شیپغ با بوی پودری و نرم زنبق، هلو نقش میانجی رو ایفا میکنه. جدا از زنبق وانیل عضو جدایی ناپذیر کارهای گرلن هست و جدال وانیل با روایح چوبی و خاکی توی فرود عطر فقط با نرمی مخملی همین الدهید هلو مانند محقق میشه. نتیجه کار رو خودتون روی پوست اسپری کنین و ببینین: بوی عجیبی از رایحه ی پوست شسته نشده ی زنانه که حس گرما و بوی طبیعی بدن رو بهتون میده. گرچه امکان داره توی ذهنتون سعی کنین فضای کلی میستوکو رو به حال و هوای ژاپنی وصل کنین اما ترکیبات شیپغ ترکیباتی فرانسوی با روحیه ای فرانسوی و مدیترانه ای هستن و میتسوکو مثل هر شیپغ دیگه ای هیچ ربطی به ژاپن نداره. گرچه گفته میشه این عطر پرفروشترین کار گرلن تو ژاپن هست.

عطری که من دارم تست میکنم و از روش مینویسم ممکنه کمی توی جزئیات با نسخه ی EdT که نسخه ی اصلی هست، فرق داشته باشه چرا که من دارم نسخه ی Parfum یا پرفیوم خالص که تولید ۱۹۶۰ هست رو تست میکنم. شکی نیست که پس از ۵۰ سال یه سری زوایای بویایی این عطر باید تغییر کرده باشه. اما همون برگاموت قدرتمند و بارز رو به همراه فضای صابونی زیتون مانند عطرهای شیپغ توی شروعش حس میکنم. در ادامه ش زنبق پودری نازکتر و ظریفتر از اونچه توی نسخه ی تویلت بازی شده، همتراز و هم اندازه با رز و یاس ظاهر میشه. بازی بی نظیر هلو به فضای کلی هویت معروف میتسوکو رو میده، و نهایتا میرسیم به سرسرای وسیعی از بستر اکورد شیپغ (خزه بلوط، صمغ لابدانوم و پچولی) که روایح چوبی مثل وتیور، نُتهای ادویه ای مثل فلفل سیاه و دارچین، و نُتهای حیوانی مثل مشک و عنبر نهنگ به فرود طولانی مدت این عطر حسی دودی و نرم و بسیار لوکس میدن که توی نسخه های دیگه به کلی مفقود هست.

میتسوکو مثل همه ی عطرهای قدیمی بخاطر استفاده از موادی که بعدها آلرژی زا خطاب شده و ممنوع شدن، مورد چند تغییر جدی قرار گرفت. از مهمترینِ این مواد خزه بلوط و برگاموت هستن که هر دو سنگ بنای اکورد شیپغ محسوب میشن. گرلن تو فرمولاسیونهای مختلف سعی در باززنده سازی رایحه ی منحصر بفرد خزه ی بلوط کرد و میشه به یقین گفت واضحترین بوی خزه ی بلوط بین نسخه های متعدد میتسوکو همین نسخه ی اکستریت یا پغفم هست. علاوه بر این سمپل باارزش و قدیمی، خودم نسخه ی EdP رو هم دارم که در قیاس با نسخه ی تویلت و اکستریت رایحه ی هلوی قدرتمند تر، زنبق پودریتر و بستر چوبی نرمتری داره و به مراتب زنانه تر از دو نسخه ی دیگه هست. در کل میتسوکو یک عطر خارق العاده و ترکیبی هوشمندانه از اکورد شیپغ، بستر میوه ای و خدا میدونه یه سری چیزای دیگه هست که نمیشه تفکیک کرد و نام برد.