واقعا چه افقهایی برای دنیای عطر میتونست حاصل بشه اگر انسان به مواد سنتتیک دسترسی پیدا نمیکرد؟ به سختی بشه افق خلاقیتی رو براش تصور کرد. دسترسی بشر به روایح انسان ساخت (سنتتیک) انقلابی رو در صنایع رایحه، عطر و طعم دهنده ها رقم زد که هر فصل کتاب تاریخش روی صفحه ای مربوط به یک مادۀ مهم تا خورده. کومارین، امبروکسان، لیمونن، لینالول… اما در بین مواد سنتتیک آیزو ای سوپر جایگاهی متفاوت داره. این مادۀ اعجاب انگیز همواره نُقل مباحث مجالس عطر بوده و افسانه ها و شایعات در موردش کم نیست: باعث تحریک جنسی میشه، اگه توی عطرتون باشه شما رو برای جنس مخالف جذابتر میکنه، باعث زیبا شدن رایحۀ بدن شما میشه و شایعاتی از این قبیل.
ماجرا بر میگرده به سالهای ۱۹۶۰ وقتی گونتر اورلوف (Günther Orloff) که در اون زمان برای شرکت دراگوکو (Dragoco) کار میکرد طی تحقیقات برای کشف ماده ای که رایحه ای بنفشه مانند داشته باشه به یک سری ترکیبات آروماتیک یونون دست پیدا کرد. در سال ۱۹۷۳ بود که جان هال (John B. Hall) و جیمز سندرز (James M. Sanders)، محققین موسسۀ آمریکایی IFF (International Fragrance & Flavor) مادۀ جدیدی رو کشف کردن که رایحه ای شبیه بوی چوب سدروس (Cedarwood) داشت و کمی لبه های گلی و بوی خاکی بنفشه، که اگه عمیقا بو میکردی پرده های بویایی عنبر نهنگ، وتیور، و نعنا هندی هم به مشام میرسید. این کشف بی نظیر آی اف اف رو یک شبه به گنج علی بابا رسوند تا جایی که گفته میشه تا سال ۱۹۹۲ این شرکت سالانه ۵۰۰ تُن از این ماده رو میفروخته. این اکتشاف رو ثبت و نام اون رو آیزوسایکلامون ای (Isocyclemone E) گذاشتن. پس از اون تحقیقات رو ادامه داده و با روشهای سنتتیک نسخۀ خالصتر اون رو استخراج کردن. ماده ای که از اون روز تا الان با نام آیزو ای سوپر (® Iso E Super ) میشناسیم.
آیزو ای سوپر رایحه ای بسیار جذاب و آرامش بخش داره، بویی خشک، چوبی شبیه بوی چوب سدروس که در عین حال که کاملا شفاف هست و هیچ شباهتی به خشونت طبیعی چوبها نداره کاملا طبیعی به نظر میرسه. گرچه بوی خفیفی داره و حتی ممکنه به سختی به مشام بیاد، رایحه ای پُر و پیمون و کامل داره که خیلی انعطاف پذیر هست و هرگز آزار نمیده، تا جایی که به اطمینان میشه گفت شاید یکی رو پیدا کنین که از بوی وانیل بدش بیاد اما نمیتونین کسی رو پیدا کنین که از آیزو ای سوپر بدش بیاد. قابل ذکر هست که تقریبا محاله که انسان بوی وانیل طبیعی رو پس بزنه.
قاعدتا از اونجایی که مسائل بهداشتی همواره گریبان گیر صنعت عطر بوده و هستن، مثل همه مواد تازه کشف شده سرگذشت آیزو ای سوپر تا جایی که به حالت امروزی برسه و تو عطرها به وفور استفاده بشه، مسیری پر پیچ و خم بوده. در ابتدا این ماده فقط توی صنعت روایح شوینده ها و ادوات خانه داری بکار میرفت و بیشتر توی موادی که بوی چوبی داشتن استفاده میشده. عطر هلستون زنونه (Halston Woman) تولید ۱۹۷۵ گفته میشه اولین عطری بود که توی ترکیبش از آیزو ای سوپر استفاده شد – هر چند در قیاس با نسبت استفاده این ماده توی عطرهای امروزی مقداری بسیار ناچیز بود. همچنین اولین عطر ساختۀ Carlos Benaïm هم هست.
محبوبیت آیزو ای سوپر از وقتی شروع شد که تو سال ۱۹۸۸ ژان لویی سیوزاک (Jean-Louis Sieuzac) تحت مدیریت موریس راجر (Maurice Roger) که مدیر بخش عطرهای کریستین دیور در اون سالها بود، عطر مشهور فارنهایت رو برای کریستین دیور ساخت. عطری که فارغ از کلیشه های مُد روز و عطرهای آروماتیک فوژه (aromatic fougère) سالهای ۷۰ و ۸۰ میلادی حرکت کرد و مسیر دنیای عطر رو به کلی تغییر داد و انقلابی در تاریخ عطر رقم زد که در امتدادش چندین شاهکار هنری خلق شد. یکی از خصوصیات عجیب این عطر رایحه ای نامأنوس بود که از حجم ۲۵% آیزو ای سوپر توی ترکیب این عطر نشأت میگرفت. فارنهایت یکی از اولین عطرها با حجم بالای آیزو ای سوپر بود و همچنین یکی از اولین عطرها با محوریت مرکزی آیزو ای سوپر به عنوان هستۀ مرکزی عطر و نُت فعال.
موفقیت فارنهایت راه رو برای عطرسازهای دیگه و کشف دنیای آیزو ای سوپر هموار کرد که طی اون وجوه جدیدی از این مادۀ متلّون کشف شد که نه تنها با ترکیبات چوبی و کهربایی، که با خیلی از ترکیبات دیگه هم سازگاری نشون میده. برای مثال، دو سال بعد از فارنهایت در سال ۱۹۹۰ سوفیا گرویزمن (Sophia Grojsman) عطر اسطوره و پرفروش ترِزور (Lancôme Trésor) رو برای برند لانکوم ساخت که اکوردی موفق درش بکار رفت که %۱۸ از حجمش رو آیزو ای سوپر تشکیل میداد. گرچه لانکوم در سال ۱۹۵۲ عطری با همین عنوان داشت، و گرچه گرویزمن برای عطرش عنوان “مرا در آغوش بگیر (Hug Me)” رو در نظر داشت، برند ترجیح داد احتشام عطر سابقش رو با شاهکار جدید جشن بگیره. این شد که اکورد بکار رفته توی این عطر به شهرت جهانی رسید و با نام “اکورد مرا در آغوش بگیر” شناخته میشه که بعدها در بسیار از عطرهای گلی زنانه به عنوان بستر عطر استفاده میشه.
مثال دیگری از عطرهای تاثیرگذار تاریخ که حول محوریت آیزو ای سوپر با دوز بالا (تقریبا ۴۳%) ساخته شده، عطر مشهور برند ژاپنی شیسیدو، فمینیت دو بوا (Shiseido Féminité du Bois) هست که در سال ۱۹۹۲ با مدیریت سغژ لوتانس (Serge Lutens) و هنرمندی دو عطرساز خبره، کریستوفر شلدریک (Christopher Sheldrake) و پییر بوردون (Pierre Bourdon) ساخته شد. این عطر در تاریخ عطرسازی به این دلیل حائز اهمیت هست که تا پیش از اون ترکیبات چوبی ترکیباتی مردونه حساب میومدن اما فمینیت دو بوا با حساسیت یک ساعت ساز سوئیسی با بکار گیری اکوردی شرقی حاصل همنشینی نتهای میوه ای خشک و نتهای گُلی ترکیب چوبیِ سدروس رو به زیبایی تمام زنانه جلوه میده.
تلألو این ایده بعدها توسط خود شلدریک بسط پیدا کرد و در چند عطر مطرح برند سغژ لوتانس به اشکالی دیگه نمودار شد. عطرهایی چون Bois de Violette، Bois de Violette، Bois et Fruits، Bois et Musc، Un Bois Sepia، Un Bois Vanille. خارج از برند لوتانس پییر بوردون در سال ۱۹۹۴ از همین ایده برای ساخت عطر دولشه ویتا برای کریستین دیور (Christian Dior Dolce Vita) مدد گرفت.
با گذر زمان و همه گیر شدن مولکول مشتقات متعددی از آیزو ای سوپر تحت نامهای متفاوتی نظیر آیزوسایکلمون ای، امبرفلور، اُربیتون، انتمبر، پچولی اتانون، امبرالوکس و سایره، بیرون اومد. بخوایم علمی اما محاوره ای بگیم آیزو ای سوپر یک ترکیب منفرد و مشخص نیست بلکه یک ترکیب ایزومر پیچیده هست. بسته به روش تولید و شرایطی که عناصر تشکیل دهنده با هم ترکیب میشن، خروجی یک هویت، خلوص و ناخالصی منحصر بفرد داره. در نتیجه هر کمپانی تولید کننده آیزو ای سوپر مشخص خودش رو میسازه که توی بو و قابلیتهای بویایی با بقیه فرق داره. حالا بخواین یه خرده بی رحمی کنیم، تنها محصولی که IFF میسازه رو میشه آیزو ای سوپر خالص شمرد.
خط تولید آیزو ای سوپر بسیار پر ترافیک هست؛ بیش از سه هزار تُن در سال که همین تولید انبوهش باعث کاهش شدید قیمتش میشه. این در حالی هست که برخی محصولات سنتتیک مثل امبریف (Amberiff) قیمتی بسیار بالاتر از خیلی از مواد طبیعی داره: ۱۲۰۰$ به ازای یک پوند (۴۵۳ گرم). قیمت آیزو ای سوپر اما قیمتی معقول و مقرون به صرفه هست (تقریبا ۹ سنت آمریکا به ازای گرم) که در قبال قابلیتهای حیرت آور بویایی، همسازی با نُت های دیگه، اون رو به یک سلبریتی و آچار فرانسه توی دنیای مواد معطر تبدیل میکنه. ماده ای که حضورش به تنهایی یک انقلاب راه انداخت و مسیر دنیای عطر رو به کل تغییر داد.
بذارین برگردیم به سال ۱۹۹۰ و یه نقطۀ عطف بسیار مهم در زندگی آیزو ای سوپر و همچنین در تاریخ عطر رو با هم بررسی کنیم. در نیتجۀ تحقیقات مداوم، شیمیدانان ژیوودان (Givaudan) متوجه شدن مادۀ معروف آیزو ای سوپر که به نام IFF ثبت شده بود هیچ بویی از خودش نداره! نتیجه یک سری تحقیقات نشون داد که برخی از افراد هیچ بویی از این ماده حس نمیکنن. در واقع برخی افراد نسبت به آیزو ای سوپر آنوزمیک (نابویا) هستن. در پایان سالهای ۹۰ ژیوودان یک محصول آلترناتیو برای رفع نقوص آیزو ای سوپر بیرون داد به نام جرجی وود (Georgywood). طی تحقیق روی آیزو ای سوپری با قابلیتهای بالاتر و قدرت حل شدن بهتر، شیمیدانهای IFF ترکیب دیگری کشف کردن شبیه به آیزو ای سوپر – آیزو گاما (Iso Gamma). رایحۀ آیزو گاما میشه گفت از آیزو ای سوپر هم جالبتر هست و قابلیتها و انعطاف بیشتری هم داره.
آیزو ای سوپر خودش رو به خوبی توی صنعت عطر و رایحه جا داده تا جایی که تقریبا توی هر عطری حضور پیدا میکنه. اما هنوز دوز بالای این ماده توی عطرهای مردونه بیشتر از عطرهای زنونه هست: مثلا ۵۵% توی Terre d’Hermes، یا در کنار وتیور توی عطر لالیک آنک نواغ تا ۴۵%، و در کنار بخور توی کیوتو از برند کوم د’گاغسون تا ۵۵%. حتی توی عطرهای گلی مثل Perles de Lalique تا دوز ۸۰% رفته و از اون بالاتر با شاهکار گزا شون (Geza Schön) توی عطر Molecule 01 با دوز ۱۰۰% نمود پیدا کرد.
آیزو ای سوپر، یک نت قدرتمند، یک سلاح، یک شرط الزامی عطر و دنیای مدرن هست. بوی خوشی که از پودرلباسشویی گرفته تا صابون و شامپو، از تونر رنگی پرینتر گرفته تا جلای مبلمان، از پمادهای موضعی گرفته تا الکل طبی و صنعتی، و صنایع غذایی و تو دهها صنعت دیگه نقشی اساسی بازی میکنه.
سپاسگزارم. هیچ اطلاعاتی درباره این ماده نداشتم.
دیور فارنهایت و لانکوم ترزور عطر پدر و مادرم هستش. به هیچ عنوان هم عوضش نمی کنند. بیخود نیست که در زمان آنها این دو عطر اینقدر طرفدار داشته. من که واقعا از بوی این دو عطر لذت می برم.
سوال: در کارهای ۲۱۲ که معروف بودند به جذاب بودن و … از همین ماده درشون استفاده شده؟
آیزو ای سوپر تو خیلی از عطرها نقش بسترساز و مهرۀ مار رو بازی میکنه
درباره فرگرنتیکا هم اگر چیزی گفتم تأکیدی روی اینکه توی عطر خاصی ترکیب عجیب و غریبی باشه نداشتم و ندارم . کاری هم به اون کاربرای نابغه که گفتید ندارم ، خود منم یه دوپون دارم واسش فقط عود ذکر شده اما خب هر کی براش کامنت گذاشته به رز یا زعفران و چیزای دیگه هم اشاره کرده . بگذریم که گفته شده تو یه سری از سایت ها و منابع که از فرومون های خوک و اسب و برخی حیوانات دیگر تو مواد آرایشی و عطر در مواردی استفاده شده . کل حرف من فقط این بود که چنین موادی درست نیست که بگیم از اساس وجود ندارن در بدن انسان و بحثشون به کلی منتفیه . حالا اگر برای شما خنده داره خب باشه خیلی هم خوبه ، حرف منم اگر خنده داره بازم مشکلی نیست ، ولی خلط مبحث و خنده دار بودن یه موضوع از جانب دیگران برای من دلیل نمیشه که واقعیت رو نگم ، اصراری هم برای اینکه درستی سخنم اثبات شه ندارم چون اصن این سایت سرجمع مگه چقد بازدیدکننده داره ؟! هدفم فقط اینه که اگر کاربری حتی ۱ کاربر میخونه مطلبی رو به یک نتیجه ی نسبتاً درست برسه لااقل . با احترام
من برگردم سر حرف اول و بحث رو ادامه ندم. فرومون اگه توی انسان وجود داره، پس توی عطر نیاز نیست باشه چون انسان خودش داره. اگه وجود نداره باز هم نیاز نیست توی عطر باشه چون وقتی توی بدن ما وجود نداره دریافت کننده ش هم یا وجود نداره یا فعال نیست. حرف من اینه که گول تلۀ تبلیغاتی رو نخورین. حالا اگه حرفای من قانع کننده نیست کتاب Secret of Scent میتونه به وضوح این موضوع رو براتون روشن کنه
مورد دیگه اینکه لطفا مطالبی رو که مینویسین به نوعی ویرایش کنین که برای عموم هم قابل فهم باشه
با احترام به نظرتون من هم دیگه علاقه ای به ادامه این بحث ندارم . ولی استدلالتون برام قابل قبول نیست ! چای و قهوه هم نخوریم پس چون کافئین تو بدنمون نیست ! توی بدن وجود نداره پس دلیلی نداره توی عطر هم باشه ؟ جالبه ! گیرنده ی فرومون در همه نیست اما در عده ای هست و از همین رو دانشمندا دنبال اینن ببینن بالاخره میتونن یه چیزی پیدا کنن که جذب کردن جنس مخالف رو به شیوه ای غیربصری و غیرشنیداری تضمین کنه یا نه . که اگر چنین چیزی کشف و وجودش اثبات بشه حتی اگر در دسته ی فرومون ها هم قرار نگیره قطعاً استفاده های تجاری زیادی خواهد داشت از جمله عطر و لوازم آرایشی و حتی منسوجات . ممنون از کتابی که معرفی کردین ، پیداش کنم و در حد سوادم باشه حتماً مطالعه اش میکنم . با احترام
تا جایی که من میدونم و درباره اش خوندم میدونم که فرومون در انسان هست ! اما اینکه آیا مثل حیوانات تأثیرش بر روی همه ی انسان ها یکسان باشه نخیر اینطور نیست و همه ی اشخاص واکنش یکسانی به فرومون ها ندارن . بد نیست برای اطلاع کاربران دیگه ای هم که این گفتگوی ما رو میخونن یه یادآوری بکنیم که فرومون اسم یه ترکیب شیمیایی خاص نیست ، بلکه به دسته ای از مواد شیمیایی گفته میشه ، مثل الکل ها ، استرها و غیره . از اینرو این مواد و ترکیبات که تعدادشون در انسان ها خیلی هم نیست در آزمایشگاه هم ساخته میشن . برای مثال یکی از این مواد Androstadienone نام داره . در بدن انسان هم عرض کردم تا جایی که من میدونم چنین موادی هستش ولی اینکه هر انسانی نسبت به این مواد حساس نیست بله اثبات شده است ؛ یکی از راه های اثباتش هم اینه که : اندام یاکوبسن یا وومرونازال که کارش شناسایی و دنبال کردن فرومون ها است در بسیاری از حیوانات موجوده اما فقط در برخی از انسان های بالغ وجود داره ، علاوه بر این همون تعداد از انسان هایی که این اندام رو در سیستم بویایی خودشون دارن ، نورون های حسی فعالش رو ندارن ! وجود فرومون های انسانی اگرچه همواره مورد مناقشه بوده اما هیچ منبع علمی شناخته شده ای وجود این مواد رو با قطعیت رد نکرده . با احترام
گاهی شاید بهتر باشه آدم زیادی با قطعیت صحبت نکنه !
توی فرگرنتیکا هم کاربرا درباره این عطر و شایعات پیرامون وجود فرومون توی این عطر خیلی چیزا گفتن
https://www.fragrantica.com/perfume/Erox/Realm-Men-4584.html
اون محصولی هم که قبلاً آدرس صفحه شو از آمازون کپی کرده بودم توی یکی از عکساش در قسمت محتویات دقیقاً نوشته :
ingredients : isopropyl myristate , essential oils , water , dipropylene , glycol , human pheromones
https://images-na.ssl-images-amazon.com/images/I/81IELcAmjKL._SY679_.jpg
آدرس عکس مربوط به این صفحه است :
https://www.amazon.com/Pheromones-Pheromone-Cologne-Attract-Women/dp/B014G8IYRM
من اگه چیزی رو ندونم ترسی از اینکه اعلام کنم نمیدونم ندارم. اما وقتی یه چیزی رو میگم با قاطعیت میگم چون بهش اشراف دارم. اینکه اسم یه عطر فرومون هست، یا توی ترکیبات یه عطر نوشته فرومون انسانی (که خنده دارترین چیزی هست که میشه گفت چون انسان فرومون نداره)، یا اینکه کاربرهای فرگرنتیکا گفتم فرومون داره نه علمی هست نه منطقی. همین کاربرهای نابغۀ فرگرنتیکا برای عطر دیور او ساواژ پرفیوم نوشتن عطرسازش خیلی خفنه چون فقط با سه تا نُت این عطر رو ساخته. این یعنی یه آدم هیچی از عطر نمیدونه! چرا اینطوری نوشتن چون تو فرگرنتیکا فقط سه تا نُت معرفی شده براش. خب با این حساب عطر پیوردیستنس بلک با هیچی باید ساخته شده باشه چون نُتی براش معرفی نشده
سلام . مرسی از مطلب خیلی خیلی خوبتون
اگه میشه مطلبی هم درباره فرومون بنویسید ممنون . تو ایران ندیدم تا حالا ولی روی سایت های خارجی مثه آمازون دیدم میفروشن و یه ۵ میل یا ۱۰ میلش اندازه یه او د تویلت ۱۰۰ میله قیمتش . یه سایتی توی ایران هم باز شده به اسم مالتینا ، اونجا هم دیدم بودش بین کالاهاشون . با احترام
فرومون میفروشن؟ خنده دارتر از این نمیشه! فرومون توی بدن موجود زنده فرومون هست بیرون اون معنی نداره که. فرومون هم ربطی به عطر نداره مربوط به بیولوژی میشه. اما کوتاه هم شده مینویسم. منتها به این زودی نمیشه
https://malltina.com/product/B014G8IYRM/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87-Pheromone-Cologne-%E2%80%93-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86
بله میفروشن . دیگه خنده داره یا نه میتونید ببینید که به وفور محصولاتی به نام فرومون در سایت بزرگی مثه آمازون فروخته میشه کلی هم مشتری داره
https://malltina.com/product/B014LYHMOM/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%B0%D8%A8-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-RawChemistry-%E2%80%93-%D8%A8%D8%A7-%D8%AD%D8%AC%D9%85-15-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%B1
اینکی فقط ۳۰۰۰ تا ریویو واسش نوشته شده !
https://www.amazon.com/Pheromones-Pheromone-Cologne-Attract-Women/dp/B014G8IYRM
کیوان بابت تمامی این مطالبی که ساعت ها واسش وقت گذاشتی صمیمانه متشکرم.
بو کردن مولکول صفر یک برای من خیلی سخت بود درکش. بو کردنش شرایط خاصی میخواد. حداقل آلاینده بویایی باید وجود داشته باشه و انقدر بوی دم دستی داره که باور کردنش سخته که بگیم ایزو ای سوپر این بوده؟ برای من بوی شبیه به گوگرد چوب کبریت داشت. نمیدونم رو پوست دیگران چجوری میشه. ایزو ای سوپر بیشتر همون طور که گفتی تو عطرهای چوبی استفاده میشه یا چوبی و مرکباتی. توی تغ هرمس فکر کنم کمک میکنه برای بالا بردن ماندگاری عطر و به عنوان فیکساتیو استفاده میشه. شبیه همین وایت ماسک هست که مشک سنتزیه. وایت ماسک برای خیلی ها نا محسوسه و یا کم حس میشه ولی کلیت عطر رو سنگین میکنه و طول عمر عطر رو بالا میبره و بخاطر بوی ملایمش ته عطر و بیس نت رو صیقل میده و پرداخت میکنه و زوایای تیز عطر رو میگیره
خیلی جالب و آموزنده بود مرسی
تشکر فراوان از زحمات بی شاعبه ای که برای مقالات پر مغز این سایت کشیدیده اید. باشد که استمرار داشته باشد و قدر بدانند.