فارینا – او دو کولون (Farina – Eau de Cologne)
سال تولید: ۱۷۰۹
گروه بویایی: مرکباتی آروماتیک (Citrus Aromatic)
عطار: یوهان ماریا فارینا (Johann Maria Farina)
“برادر، عطری ساختم که بامداد بهاری ایتالیا را یادم می اندازد و رایحۀ نرگس های کوهی و شکوفه های پرتقال پس از باران خفیف را. این عطر به من حس تازگی میدهد و احساسات و تخیلات من را قدرت میبخشد.”
احتمالا وقتی جووانی باتیستا فارینا این نامۀ برادرش رو دریافت کرد تصور نمیکرد برادرش (جووانی ماریا فارینا) مهمترین عطر قرن هجدهم و یکی از مهمترین عطرهای تاریخ رو ساخته باشه. چه بسا خود عطرساز هم که این نامه رو تو سال ۱۷۰۸ مینوشت از این سرنوشت فرخنده خبردار نبوده. بنابراین نامه ای که به دست جووانی باتیستا رسید سند مهمی شد که شاهد تولد عطری هست که فارینا رو به یکی از موفقترین تجار قرن هجدهم و دوران روکوکو تبدیل میکنه: او دو کولون. عطری که در همه اعصار تاریخ تا امروز دلباختگان جدی داشته و سرمنشاء خیلی از عطرهای بعد از خودش شده و در سال ۱۷۲۷ کالج پزشکی شهر کُلن بهش نشان افتخار رو هدیه کرده.
جووانی ماریا فارینا (پس از اقامت در کُلن آلمان یه یوهان ماریا فارینا تغییر نام داد) در سال ۱۶۸۵ در روستای سانتا ماریا ماژوره (Santa Maria Maggiore) که به دست اجدادش و شش خاندان دیگه در سال ۱۴۳۰ در منطقۀ پییِدمونت شمال ایتالیا (Piedmont) تاسیس شده بود، بدنیا اومد. در چهارده سالگی مادربزرگش قدرت بویایی اون رو کشف میکنه و اون رو به پسرش (دایی جووانی) در هلند معرفی میکنه تا آموزشهای لازم برای عطرسازی رو ببینه. و این آموزش و ماجراهایی که این وسط رخ میده و از نوشتنش صرف نظر میکنم، نهایتا منجر به تولید عطری میشه که فارینا به افتخار شهری که در اون اقامت داره آبِ کُلن نامگذاریش میکنه.
Eau de Cologne (آب کُلن) تو دوران خودش یک سنگ مبنی و عطری استثنایی بود که کیفیتی مثال زدنی داشت. اواخر دوران باروک نهضت روکوکو سبک و سیاق جدیدی به جامعۀ اروپا بخشید. روح هنر روکوکو از هر چیز جدید، متفاوت و عجیب غریبی استقبال میکرد و فارینا با او دو کولون این دوران رو مزیّن کرد. ترکیبی جسورانه و متمول و در عین حال ساده و خوانا از روایح طبیعی مرکبات که فارینا با دقت و وسواس انتخابشون میکرد. برای مثال برگاموت که رایحۀ محوری این عطر هست توی ابعاد ۵ تا ۷ سانتیمتر وقتی هنوز سبز هست چیده میشده و فقط پوستش استفاده میشد. جدا از برگاموت، بادرنگ، لیمو، نارنگی، بهارنارنج هم توی ترکیب این عطر جا دارن. تعجبی نداره که شفافیت خارق العادۀ این عطر که به طرز عجیبی حس تازگی و شادی کودکانه داره اون رو سریعا به یک عطر مطرح و مورد علاقۀ چهره های سرشناس اروپا و جهان تبدیل کرد.
محبوبیت او دو کولون توی سادگی و ناپیچیدگی عناصرش هست. ترکیبی بسیار سبک، ترش، خوشمزه و مفرّح با لبه های آکواتیک و تمیز و کمی نمکی. شروعی سبز و خوشمزه با بوی پوست برگاموت و نارنگی، که رایحه ای نمکی و مرکباتی حمایتش میکنه، و بستری سبز و گلی و شکوفه مرکباتی تا نیم ساعت سر میرسه و عمر عطر اینجا به پایان میرسه. این ترکیب بسیار ناپایدار جادویی توش نهفته که نمیشه ازش دل کند.
اما این ترکیب منحصر بفرد اولین نمونه تو دستۀ خودش نبود. ماجرای اینکه چطور فارینا به این فرمول میرسه از حوصلۀ بحث ما خارجه اما شایعاتی مدعی هستن که فرمول از ترکیبی به نام Acqua della Regina کپی برداری شده¹. این شایعه میتونه بی اساس هم باشه چرا که تاریخ تمدن های اژه ای و مدیترانه ای (مخصوصا تو شمال آفریقا، ایتالیا و یونان) حاکی از این هست که استفاده از عطر برگاموت و شکوفه پرتقال برای تازه کردن قوای بدن و فرار از گرمازدگی از امور روزمره بین ساکنین این نواحی بوده که از دیرباز مرسوم بوده. همچنین پیش از اختراع الکل و انتشار اون از قلمرو اسلام و عرب به سایر نقاط دنیا، عصاره مرکبات توی آب به روش تقطیر سرد بدست میومد که واژۀ Eau (به معنی آب) هم از همین واقعیت پرده برمیداره.
استفاده از Scented Waters (آبهای معطر) چه به صورت نوشیدنی و چه برای استحمام یا تمیز کنندۀ موضعی توی فرهنگهای مدیترانه ای و اژه ای نه تنها امری روزانه بوده و توسط اکثر طبقات اجتماعی استفاده میشده بلکه کاربردهای پزشکی داشته و ترکیبات مختلفی از این آبها برای درمان ناخوشیها توسط کشیشها و پزشکان اعصار گذشته مستند شده. این حقیقت که این آبها توسط همه اقشار استفاده میشده روی این نکته که برای ساخت این محلولها از مصالح بوم-آورد و در دسترس استفاده میشده تاکید میکنه. بماند که در مواردی نادر برای اقشار بالادست ترکیبات خاص و پیچیده با مصالحی که در منطقه یافت نمیشده هم توی مستندات تاریخی قلم خوردن که یکی از معروفترین اونها عطری قابل شرب با پایۀ الکل هست مربوط به قرن ۱۴ میلادی به نام آب مجار (Hungary Water) که به نام آکوا میرابیلیس (Aqua Mirabilis) هم شناخته میشده. برخی محققین معتقد هستن ایدۀ ساخت آب مجار و خیلی از آبهای معطر که مثل آب مجار قابل شرب و شفا بخش هستن از ترس بجامانده از دوران مخوف طاعون سیاه (۱۳۵۳-۱۳۴۶ میلادی) شکل گرفت. توضیح در مورد آب مجار رو بذاریم برای بعد. فعلا صحبت سر اینه که عطر آقای فارینا شاید و شاید هم نه یه کپی از عطری باشه که کاترین دی مدیچی میزده (پانویس رو بخونین). هر دوی اینها ترکیباتی بسیار ساده هستن که ریشه توی فرهنگ آروماتراپی مدیترانه و اژه دارن.
رایحۀ همۀ گونه های مرکبات توی یک خصیصه با هم مشترک هستن: حس نشاط و سرزندگی. همه انواع مرکبات میتونن حس تازگی و رلکس شدن بدن. به همین دلیله که این گونه های گیاهی بین اقوام این مناطق جایگاه محترمی دارن. همین حس سرشار از نشاطِ او دو کولون هست که باعث شده طی ۳۰۰ سال تولید بی وقفه مورد حمایت مشتری هایی وفادار باشه. ناپولیون بناپارت بین این مشتری ها چهره ای برجسته و متفاوت هست چرا که ناپولیون این عطر رو به صورت گالونی و یک بطری در روز استفاده میکرده. از وان حمام گرفته تا شستن دست و از خیس کردن گردن و پس گردن گرفته تا معطر کردن لباسها.
دو دسته عطر هرگز از شر کپی و تقلید خلاص نمیشن: عطرهایی که ترکیب ساده دارن و عطرهایی که مُد میشن و طرفدار زیاد پیدا میکنن. او دو کولونِ فارینا هر دو خصیصه رو داره! نوۀ نوۀ فارنیا، ژان ماری ژوزف فارینا (Jean Marie Joseph Farina)، که در پاریس زندگی میکرد روی این فرمول تغییراتی ایجاد کرد و فرمول خودش رو با نام Jean Marie Farina Eau de Cologne در سال ۱۸۰۶ بیرون داد و در سال ۱۸۶۲ دو سال پیش از مرگش فرمول رو به شارل اَرمند راجر (Charles Armand Roger) و شارل ماغسیال گَلِت (Charles Martial Gallet) فروخت. این دو عزیز هم شرکت Roger&Gallet رو تاسیس کردن و این عطر رو با اسم Jean Marie Farina Eau de Cologne Extra Vielle تولید کرده و فروختن. با در نظر گرفتن اینکه این وسط چندین عطر با نام Eau de Cologne بیرون اومدن و مشهور شدن (به عنوان مثال Maurer&Writz 4711 Eau de Cologne) احتمالا حدس زدین این وسط چه بازی خر تو خر فروش سهام و فرمولی رخ داده. این فرمول به چندین نفر در آن واحد فروخته شده که اونها هم به کسان دیگه فروختن و دادگاهها و دعوا و شکایتها و باقی قصه… اما جالب اینجاست که فرمول اصلی هنوز در انحصار خود برند فارینا مونده و لو نرفته!
امروز او دو کولون دیگه یه نامِ ثبت شدۀ یک برند نیست. بلکه بخاطر گستردگی نامش یه دستور پخت و یه نام با پرستیژ حساب میشه و میبینین که از شنل و هرمس گرفته تا تییری موگله و گرلن و خیلی برندهای دیگه یا عطر با نام کولون و او دو کولون دارن، یا با غلظت او دو کولن عطر ساختن.
- آکوا دلا رجینا (Acqua della Regina به معنی آب ملکه) عطری بود که برای کاترین دی مدیچی (Catherine de Médicis ملکۀ فلورانسیِ فرانسوی ها و یکی از مطرحترین چهره های خاندان مدیچی) در سال ۱۵۳۳ توسط عطرسازان کلیسای سانتا ماریا نوولا ساخته شد. این عطر امروز با اسم Santa Maria Novella Acqua di Colonia تولید میشه.
به به چه مفصل و جامع.
این کارای کولونی و مرکباتی همیشه هم وجهه ی خنک و فرش نداره واسه من. گاهی وقتا اون اسید مرکباتیش به نظرم گرم میاد و حرارت خاصی برام داره.
خیلی جالبه که این اسم او د کلون اول برای خودش یه عطر مستقل بوده بعد حالا شده اسم یه نوع غلظت از عطر.
عین ریکا و تاید که اول اسم برند ماده های شوینده بوده و حالا شده یه اسم برای صدا کردن خود اون ماده ی شوینده.
خیلی خوب و جالب بود ، مرسی
یه سؤال ! توی ویدئوها درباره دستگاه سی جی توضیح دادین یادتونه ؟ با اون دستگاه مگه نمیشه فرمول رو پیدا کرد ؟؟؟
تا حدی. اما کار به این راحتی هم نیست. موضوع اینه که خیلی از این برندهایی که فیک میزنن در اصل وجود رسمی ندارن وگرنه سازندۀ عطر اصلی کار رو به دادگاه میکشونه. شک نکنین که عطری با این قدمت چنان ثبت شده که نشه نزدیکش شد. یه نمونه بارز براتون بزنم:
تابستان ۱۹۹۹ برند تییری موگله برند صد و خرده ای سالۀ مولینارد رو به دادگاه کشوند با ادعای اینکه مولینارد از عطر انجل کپی برداری کرده. نتایج آزمایشهای دستگاه سی جی و نتایج همه پرسی عمومی از بالای هزار نفر آدم معمولی مولینارد رو به اخذ جریمه و خسارت معنوی به موگله و تغییر کلی فرمول عطرش وادار کرد. یعنی این کپی ها که میبینین تو ایران هستن اگه تو اروپا بودن تا الان به خر میبستنشون. ایران نقطۀ کوره و نمیتونن کسی که تو ایرانه رو پیدا کنن که متهم کنن.
خخخخ نقطه کور و به خر میبستنشون رو خوب اومدین ایول .
ولی آخه حالا ایران هیچی ، امارات لعنتی توی این قضیه از همه بدتره ، یجورایی دست چین رو هم از پشت بستن عربای حاشیه ی خلیج فارس . حریف چینیا نمیشه شد انقد که زیادن و کنترل و رصد جمعیت میلیاردی یجورایی غیرممکنه اما جلوی امارات رو چطور نمیتونن بگیرن ؟ هم عضو خیلی از انجمن های جهانی اقتصاده ، هم با اروپا و آمریکا روابط راحتی داره ، عجیبه که جلوشو نمیگیرن ، فکر نمیکنید دلیل سختگیری نکردنشون میتونه این هم باشه که شرکتایی مثه ریو که من ازش به شدت بدم میاد و یک دونه از کاراشو هم ندارم با تولید نسخه های مشابه که نام مشابهی هم دارن یجورایی اون رایحه اصلی رو تبلیغ میکنن ؟؟؟ یه جمله هست که میگه : برای اینکه چیزی اصلی داشته باشه لازمه جعلی هم داشته باشه ! من شخصاً فکر میکنم توی اروپا شاید بخشی از این سختگیری بخاطر اینه که اگه شل بگیرن و به قولی قبح قضیه بریزه خیلی زود به علت وجود سرمایه و امکانات این روند ممکنه همه گیر بشه و برندهای نوظهور قدیمی ها رو به مخاطره بندازن و تمام این صنعت رو تحت الشعاع قرار بدن چون اروپا از هر جای دیگه ی دنیا قانون مدارتره و کافیه تو ۱ مورد تمرد از قانون باب بشه و کم توجهی کنن و بعدش بی قانونی سرایت کنه به جاهای دیگه .
اتفاقاً الان که از موگله اسم بردین مورد جالبی به ذهنم رسید ؛ همون شرکت موگله میتونه از اجمل هم شکایت کنه که با تولید یه عطری به اسم “سکریفایس” کپی برابر اصل “الین” رو داد بیرون اونم با یک پنجم قیمت فکر میکنم ! جالبه که رنگ شیشه هم بنفش انتخاب شده براش درست مثل شیشه الین . گذشته از این که هزینه تولید شیشه خالی الین احتمالاً از تولید کل سکریفایس بالاتره ، من فکر میکنم یه جاهایی عمدی در کاره که جلوی شرکت هایی مثل اجمل رو نمیگیرن . با احترام
این هم حرفیه اما توی خاورمیانه ریو پشتیبان جنس اصل نیست، رقیبشه. توی اروپا هم که کلا نیست. من امارات رو کلا نمیتونم هضم کنم. هر جور نگاه میکنی این کشور مثل یه چهارچوب کجه!
حالا از کجا میشه فهمید که فرمول اصلی واقعا لو نرفته باشه!
شاید این بلوف فقط یه بازی تبلیغاتی برای برند فارینا باشه!
مث فرمول کوکا کولا
اگه لو رفته بود الان یه عطر دقیقا مشابه اون تو بازار پیدا میکردین! مشابهش کم نیست اما هیچکدوم اون نمیشن.
بسیار عالی و جذاب. سپاس و تشکر
چقدر لذت بردم ازین مطلب.راستی جایی هست ادم بتونه رایحه های قدیمی رو بو کنه؟ مثلا موزه ای چیزی؟
این خانۀ عطر برای خودش موزه داره که میتونین تمام روند کارشون رو ببینین
علت جاودانگی و رمز شکوه و محبوبیت او دو کولون را
باید در همین یک خط و نیم نامه ی جووانی ماریا فارینا جست و جو کرد
“برادر، عطری ساختم که بامداد بهاری ایتالیا را یادم می اندازد و رایحۀ نرگس های کوهی و شکوفه های پرتقال پس از باران خفیف را. این عطر به من حس تازگی میدهد و احساسات و تخیلات من را قدرت میبخشد.”
خالق این رایحه با بهره گیری از میل و رغبت طبیعی (Natural tendency)
عطر را جنبش احساسات درون می داند تا عامل تداعی خاطرات شود (Connect with memories)
بامداد بهاری ایتالیا به یادش می آید …
به سازنده ی عطر حس تازگی و خوشایند می بخشد (Sense of well – being)
و احساسات و تخیلات او را قدرت می بخشد.
چنین نگاه و دیدگاهی درباره عطر است که می تواند آنرا به عنوان یک (اثر هنری) بشناساند
نه اینکه صرفا از استعمال و مصرف عطر به دنبال اقناع ثالث و بازخورد محیط باشیم!
(To look good for other people)
و یا جذب جنس مخالف (Sex & seduction) و
!!! Double our chances of getting a woman’s phone number
??
آقا کیوان اگه برات مقدوره در مورد گلاب هم مطلبی بزار فکر کنم این تمایل به رایحه قدمتی که تو کشور خودمون داشته بیش از پیدایش این چیزها بوده یا مشک
این مطالب خیلی کم پیدا و بکر هستن تاریخچه پیدایش عطرها و شرکت های عطر سازی همیشه واسم جالب بوده و هست ممنون اقا کیوان
غلظتشم ادو کولون بوده؟
بله هنوز هم همون غلظته.
?????
داستان جالب در عین حال شیر تو شیری داره این او دو کولون یا همون ادکلن خودمون
اگه با همون فرمول اولیه تولید بشه واقعا باید باحال و نشاط آور باشه ضمناً ناپلئون هم کارش درست بودا???