یکشنبۀ بارانی – قسمت چهاردهم: چرم سیاه و یاسهای سفید

کنیژه – تِن (Kniže – Ten)

سال تولید: ۱۹۲۴

گروه بویایی: چرم (Leather)

عطار: وَنسان روبرت (Vincent Roubert) و فرانسوا کوتی (François Coty)

اگر طرفدار عطرهای چرمی محض نیستین که هیچ، اما اگر هستین ممکن نیست مسیر زندگیتون از کنیژه تِن نگذره. عطری که من همیشه به عنوان مرجع چرمیِ محض یاد میکنم. چرم توی عطر جایگاه جالبی داره. در حالی که از یک طرف با نُتهای انیمالیک و خشونت اونها پیوند خویشاوندی داره، از طرف دیگه فضای لوکسی رو به نمایش میذاره که نتهای انیمالیک به تنهایی از پسش بر نمیان. اقتدار، خشونت، صلابت، و عطوفتی پدرانه داره اما در عین حال بُعدی زنانه توش موج میزنه که اون رو مثل یک ملکه دست نیافتنی میکنه. اصیل هست و توی بطن جامعه فارغ از مد و جریانات جاری حرکت میکنه. مد نمیشه و از مد هم نمیفته و مثل یه اتومبیل لینکولن کلاسیک همیشه جذبه و احتشام داره. موقر و چگال هست و ساکت، و شهوت و فتیشیسم رو توی نهادش میشه به وضوح دید.

ماجرا از وقتی شروع شد که ژوزف کنیژه، خیاط حرفه ای مردونه-دوزِ اهل چک، تو ۱۸۵۸ در شهر وین اتریش مقیم شد و بوتیک دوخت و دوز لباسهای رسمی مردونۀ خودش رو تاسیس کرد. شاید اگر تا اون روز محلۀ میفیر لندن (Royal Mayfair) پاتوق جنتلمن ها و لباسهای دست دوز سفارشی بود، حالا این کنیژه بود که با شهرتی که در سطح اروپا (و البته فقط بین طبقۀ متول) بدست آورد لندن رو به رقابت میطلبید. کنیژه تو سال ۱۹۲۴ سفارش عطری رو به فرانسوا کوتی و دستیارش وَنسان روبرت داد. کوتی هفت سال پیش از اون با عطر شیپغ (Chypre de Coty 1917) یک گروه جدید بویایی رو بنا کرده و شهرت جهانیش دو چندان شده بود. شنل هم که سه سال پیش از این تاریخ اولین عطر خودش رو تولید کرده بود توی همون سال عطر چرمی معروفش، Cuir de Russie، رو لانچ کرد و در کنار لانون (Lanvin) جزو اولین برندهای مُد فرانسوی شدن که کار عطر رو شروع کردن. کنیژه تِن اولین عطر و معروفترین عطر این برند هست. یک عطر چرمی و تیره و تلخ و مردونه با ظاهری خشن و قلبی گلی.

اما کنیژه فرق داشت. اول اینکه این برند فرانسوی نبود و اتریشی بود و کسی که درگیر مد بود طرف وین نمیرفت، میرفت پاریس. دوم اینکه کنیژه لباس رو تولید و بعد نمیفروخت، بلکه برای مشتری با سفارش و اندازه گیری میدوخت و قیمت دوخته هاش هم خیلی بیشتر از چیزی بود که مشتری مد فرانسوی بتونه هزینه کنه. و سومین موضوع این بود که کنیژه تِن عطری برای عموم نبود، بلکه برای مشتری بوتیک ساخته میشد؛ هرچند که قیمت این عطر مردونه برای مشتری لباسهای ژوزف کنیژه در حد پول تو جیبی حساب میومد. با این همه تِن به قدری محبوب و معروف شد که انگیزه و الهام بخش عطرهای چرمی پس از خودش شد. به عنوان مثال کرید رویال انگلیش لدر¹، اترو گوما (Etro Gomma 1989)، سرج لوتانس کوییغ مورسک (Serge Lutens Cuir Mauresque 1996)، تاور ۰۳ لونستار مموریز (Tauer 03 Lonestar Memories 2006)، رابرت پیگه بَندی (Robert Piguet Bandit 1944)، گرس کابوشار (Grès Cabochard 1959)، کریستین دیور کوییغ کاناژ (Christian Christian Dior Cuir Cannage 2014) و سرژف اوم (Xerjoff Homme 2007).

شروع تِن چهره ای عبوس و سیاه و گریس-مالیده داره که هیچ مادری حاضر نیست دوستش داشته باشه. رایحه ای قیرگون و مرکب مانند از تراکم بالای نُتهای آروماتیک میخک و رزماری و برگ نارنج و احتمالا ترخون. این شروع رو رایحۀ مرکباتی کاملا کلاسیک و زاویه داری همراهی میکنه تا به خشونت مردونه ش اضافه کنه. برگاموت و لیمو در کنار نتهای آروماتیک ابری سیاهی روی ظرافت شمعدونی، زنبق و بهارنارنج میکشن که بعدا توی فرود عطر نمودار میشن. فضای گازوئیلی و سیاهی چون شروع تِن مقدمۀ خوبی برای بطنی چرمی هست. چرمی سیاه، تاریک، فتیشیست، خلافکار و کم حرف. این به جرات آرایشگاهی-ترین عطر آرایشگاهی هست و بوی کت و شلوار دست دوز و اتو کشیدۀ گاباردین و بوی اتوریته و صلابت میده.

ابرها نم نم کنار زده میشن و چهرۀ اخموی گریس مالیده شدۀ شروع پس زده میشه اما از تلخی وجودش چیزی کم نمیکنه، تا چرم توی بستر خودش با اسکورتی از چوب سندل و سدروس و پایۀ کهربایی و گرم، بشینه و چهره ای بسازه که هم مردونه و خشمگین هست همه عناصر صورتش پسرونه و جوان هستن و فرتوت نشدن. این تضاد دوست داشتنی من رو یاد مارلون براندو توی فیلم یاغی تنها (The Wild One) میندازه. شاید به همین دلیله که برخی خانمها هم ازش استفاده میکنن.

رایحۀ تن دودی نیست، دوده گرفته و گازوئیلی و نمکی هست. رایحه ش وقتی به فرود میرسه جا افتاده و صابونی و گرم و تمیز و الدهیدی میشه و حس خوبی میده که بوی پوست یک روز پیش حموم رفته میده و گرمای اکورد کهربا. خوشبختانه شروعش یک ساعت بیشتر دوام نمیاره و بعدش عطر سریعا به بطنش میرسه و نزدیک پوست برای نصف روز بازی میکنه. فکر میکنم بهترین پوشش برای تن کت و شلوار سِت زمستونی و پالتوی ضخیم هست. یه تیپ کاملا رسمی و مردونه. البته با تیپ چرمی که خیلی جیغ نباشه و زیادی طرف تیپهای موتور سیکلت سوارها و متال بازها نره هم خیلی خوب جواب میده.

1. تاریخ بازسازی عطر کرید رویال انگلیش لدر که تو سال ۱۷۸۱ ساخته شده بود مشخص نیست. میدونیم که این عطر رو نسل ششم کرید یعنی اولیویه کرید بازسازی کرده و طبیعتا نمیتونه بالای ۳۰، ۴۰ سال سن داشته باشه. اما نمیدونیم که آیا عطر جدید که اولیویه کرید ساخته آیا همون رایحه ای رو داره که هنری کرید تو سال ۱۷۸۱ ساخته بوده یا نه. این شک از اینجا میاد که احتمال ایده برداری از روی کنیژه تن برای ساخت رویال انگلیش لدر وجود داره. اما این یه فرضیه هست و تنها کسی که میتونه جواب درست بهش بده خود اولیویه کرید هست.