یکشنبۀ بارانی – قسمت پانزدهم: یک برای همه

کلوین کلاین – سی کِی وان (Calvin Klein – CK One)

سال تولید: ۱۹۹۴

گروه بویایی: مرکباتی آروماتیک (Citrus Aromatic)

عطار: آلبرتو موریاس (Alberto Morillas) و هری فرِمونت (Harry Fremont)

توی تاریخ عطرِ برندهای مُد هیچ برندی مثل کلوین کلاین روی سکشوالیته ویراژ نداده. البته نوع نگاه کلوین کلاین به این مقوله با کلیشۀ همه پسندی که تام فورد روش اصرار داره کاملا متفاوت هست. کلوین کلاین نه روی شهوت که روی خودِ جنسیت و مخدوش کردن مرز جنسی بین مرد و زن تاکید داره. بذارین گمراهتون نکنم و عطرهای Obsession مردونه و زنونه رو از این مقوله مستثنی کنم چرا که کانسپت این عطرها شهوت بود و با ادعای اینکه به اندازۀ فرمون در حیوانات قدرت تحریک جنسی دارن ساخته شده بودن؛ راست و دروغش توی محکمه قابل دفاع هست.

دیوارکشی جنسی مرد و زن موضوع تازه ای نیست و این حکم محتوم برای قرنها و هزاره ها توسط سه نهاد دین، خانواده و دولت کنترل میشده. ریشه های آزادی خواهی و شکست مرزبندی جنسی که تو دهۀ ۱۹۶۰ تو آمریکا و برخی جوامع اروپایی رخ داد، رو باید برگردیم به انقلاب فرانسه تو قرن ۱۹ دنبال کنیم. همچنین با روی بحث اومدن موضوع تراجنسیتی و آندروجینی، و قبول اینکه انسانها به صورت ژنتیکی با هر دو جنسیت هم میتونن زاده بشن، این مرزبندی بیشتر به شکست نزدیک شد. اما موضوع ما اونقدر قدیمی نیست و نمیخوایم از محور بحث خارج بشیم برای همین برمیگردیم به سالهای ۱۹۹۰ و عطر کلوین کلاین سی کی وان.

برای شروع میبایست تو زمینۀ عطرهای فِرِش تابستونی و نُتهای آکواتیک و دریایی صحبت میکردم که متاسفانه هنوز لیست عطرهای مرجعشون رو کامل نکردم. اما خلاصه وار میتونم بگم که بوی دریا و آب اقیانوس توی عطر از اواسط دهۀ ۸۰ میلادی شروع شد، وقتی عطرساز ایو تُنگی (Yves Tanguy) توی سال ۱۹۸۸ برای ساخت عطر آرامیس نیو وست (Aramis New West) برای اولین بار از کالون (Calone) استفاده کرد و پای این نُت آکواتیک به دنیای عطر باز شده و به سرعت محبوب شد. این استارت جدیدی بود که دنیای معطرِ دهۀ پیشِ رو ازش به شدت استقبال کرد.

منظورم دهۀ نود میلادی هست. این دهه رو با موسیقی تکنو، نسل جدید موسیقی پاپ، بریتنی اسپیرز و بک استریت بویز، آزادی های اجتماعی و نسل ایکس (Generation X)، کامپیوتر و اینترنت که حالا شخصی و خانگی شده بود، Y2K، تبلیغات و پوسترهای سبک هرویین-شیک (Heroin Chic)، سبک و سیاق جدید مُد و لباسهایی که مرز جنسیتی نداشتن، برند بِنِتون و لباسهای رنگارنگش، پذیرفتن اینکه اندام مردونه میتونه ظریف باشه و عضلانی بودن حق یک زنه، و جوانهایی که دیگه نه به صورت جفتِ دختر و پسر بلکه با گروه دوستان بیرون میرفتن، و دنیایی که به سرعت به سوی سریعتر شدن پیش میرفت و همه وجوهش در حال رشد بود، میشناسیم. دید نسل دهۀ نود میلادی به موضوع جنسیت آزادانه و لیبرال بود و مرزها رو قبول نمیکردن. البته همۀ این توصیفات مربوط به جوامع خاورمیانه نمیشه و فقط هاله ای از این تغییرات رو میشد توی جوامعی مثل ایران به صورت مخفی و در اِشل بسیار اندک حس کرد که اون هم از طرف عرف جامعه به شدت تقبیح میشد.

توی چنین دنیایی تو سال ۱۹۹۴ عطر CK One پا به عرصۀ وجود گذاشت و اولین عطری بود که به طور جدی واژۀ یونیسکس (Unisex به معنی مشترک بین هر دو جنس) رو ارائه میکرد و اولین عطر مشترک مرد و زن بود که به محبوبیت در سطح دنیا رسید. البته کلوین کلاین به وضوح از واژۀ یونیسکس صرف نظر کرد و به جاش واژۀ مشترک (Shared) رو استفاده کرد. حرکتی هوشمندانه و شطرنج-بازانه از کلوین کلاین که تو بهترین زمان از روحیۀ غالب نسل ۱۸ تا ۲۵ سال جامعه استفاده کرد، و در کنار این بازی سیاستمندارانه با کلمات، لنز دوربین استیون مایسل (Steven Meisel) از کیت موس (Kate Moss که اون دوران ۱۹ ساله بود)، و معجون جدید کلوین کلاین یک اسطوره ساخت.

شاید صحبت کردن از رایحۀ سی کی وان با این همه گیری و محبوبیت و مشهوریتش کاری بیهوده باشه اما خب واقعا رایحۀ جالبی داره و نمیشه ازش صرف نظر کرد: تقریبا یکنواخت و خطی، فِرِش و خنک با لبه های دریایی و نمکی، سبز و بارانی شبیه بوی باغچۀ بعد از باران بامدادی بهاری، بوی خاک خیس، پرتقال و لیمو، و بوی چوبیِ تُرد. رایحه ای ولنگ و باز،  بی قید و بند، عامی و مردمی و تمیز.

طراحی بطری سی کی وان یک اثر منحصر بفرد هست تو نوع خودش. شیشه ای مینیمال با ظاهری صنعتی شبیه بطری شربت ویتامین و تقویتی کودکان که توی اون سالها خیلی شناخته شده بود. اما اینبار بدون رنگ، با بافتی مات و سرپوش پیچی که باز میشه و به صورت اسپلش استفاده میشه، یا نازل افشانه روش نصب میشه و به صورت اسپری استفاده میشه. سادگی این شیشه روی عاری بودن از هر گرایش، از هر جنسیت و طرز فکر حکایت میکنه و روحیۀ لیبراستی و آزادی خواهانه ای داره.

طبیعتا عطری که قراره برای نسل جوان باقی بمونه با روحیات هر دوره تغییراتی جزئی توش داده میشه تا همواره برای اون گروه سنی قابل استفاده باشه. بنابراین این احتمال که این عطر هم تغییراتی در طول این بیست و چهار سالِ عمرش داشته به کسی بر نخوره! بر اساس آمار بدست اومده سی کی وان تو ده روز اول ۵ میلیون دلار فروش داشت و تو سال ۱۹۹۵ پرفروشترین عطر سال شد. گرچه این رکوردها بعدا توسط عطرهای دیگه هم شکسته شد و گرچه عطرهای مشترک بین مرد و زن به وفور تولید شدن اما هنوز سی کی وان پیشکسوت، یک نقطۀ موفق و مهم تو تاریخ عطرهای مدرن و یکی از پرطرفدارترین عطرهای سنین ۱۸ تا ۲۵ حساب میشه. نسلی که با گذشتن از این سن احتمالا میره دنبال عطرهایی مثل Dior Eau Sauvage.