جمعه بازار: گذری بر عطرهای رُز مردانه

از اونجایی که تخصص اصلی من معماری سنتی ایرانی و مرمت ابنیه تاریخی هست و مطالعات پیرامون موضوعات تاریخی و فرهنگی ملل تو مرکزیت توجه این تخصص قرار داره، موضوع گل سرخ مِن باب سابقه فرهنگیِ اون میتونه سفره ی گسترده ای باشه برای روده درازی من که سر شما رو با اطلاعات در مورد اهمیت این گل در معماری باغ ایرانی¹ و کوشک² منفجر کنم. اما سعی میکنم جلوی خودم رو بگیرم! باغ ایرانی تجلی بهشت هست. در جغرافیای نه چندان خوش خیمِ فلات مرکزی ایران باغ و کوشک، معماریِ استراحت و آسایش هستن لذا در این الگو، بنا به اقلیم و بوم، درختان، درختچه های میوه و گلهایی انتخاب میشدن برای تزیین باغ که یکی از مهمترین این گیاهان گل رز بود³.

امروزه گُل عنوانی هست که به همه انواع گیاهان غنچه-دهنده اتلاق میشه اما در زمان قدیم گُل یا گول در حقیقت اسم اصلی گل سرخ یا رُز بوده و این نشون دهنده ی ارجحیت شاه گلها در فرهنگهای ایران و همسایگان هست. همسایگان گفتم چون هنوز توی ترکیه به گل سرخ Gül گفته میشه. خانواده Rosaceae یا گلسرخها توی فرهنگهای این نواحی اهمیت زیادی داره تا جایی که چند منبع موثق از سفرنامه نویسان اروپایی که در اعصار صفوی، زند و قاجار به ایران و ترکیه سفر داشتن از عطر گل سرخ اهل دربار و متمّولان وقت صحبت میکنن. مادام دیولافوا (۱۸۴۳–۱۹۲۰) تعریف میکنه که برای افتتاح یک کشتی عثمانی که به بدست یک شرکت بریتانیایی ساخته شده بود، شامپاین حاضر کرده بودن که بنا به سنت اروپایی ها با پرتاب شیشه به طرف کشتی یا قایق و شکستن اون جشن افتتاح رو شروع کنن. اما ملکه عثمانی از استفاده از مشروب الکلی ممانعت کرده و بجای اون دستور داده یک شیشه گلاب رو روی بدنه کشتی بشکنن که هم نشان فرهنگی ترکیه هست و هم از نظر دینی حلاله.

گل سرخ نماد عشق زمینی، نماد پرستیژ و سرزندگی هست. رایحه این گل تپش قلب رو شدت داده و نیروی جنسی رو تحریک میکنه. رایحه ای که به خودی خود یک عطر کامل و یک هدیه بی نظیر طبیعیت هست چرا که بوی گل سرخ به طور میانگین از ۳۰۰ مولکول تشکیل شده که از بین اینها فنیل اتیل الکل (Phenylethyl alcohol) مهمترین ماده بحساب میداد که توی ساخت بوی رز نقش مهمی داره…

الان با خودتون میگین این بابا قرار بود روده درازی نکنه! خب من هم زودتر قیچیش کنم و بگم اینکه چرا عطر رز امروز بین مردم ما محبوبیت کافی رو نداره اول بخاطر سابقه منفی رایحه گلاب هست که معمولا توی مراسم تدفین و مساجد استفاده میشه. دقت کنین که اکثریت جامعه امروز رو نسل ۵۰ و ۶۰ تشکیل میده که بارزترین خاطراتش شهدا و کوچه به کوچه حجله و پارچه های سیاه هست. تعجبی نیست که این نسل اینقدر با بوی گلاب بیگانه باشه. دوم بخاطر نمونه های کیفیت پایین روایح رز هست که سردرد رو تو خیلی افراد از جمله خودم تضمین میکنه! اما با این حال خیلی ها با این گل آشتی هستن و هنوز هم رز بین مردم ما طرفداران پر و پا قرصی داره. از انصاف نگذریم یه عطر گل سرخ حرفه ای واقعا برای چند ثانیه هم شده شما رو هیجان زده نمیکنه؟ من دروغ تو کارم نیست، با اینکه سردرد میگیرم خیلی هیجان زده میشم.

عطرای رز زنونه که کم نیستن ماشالا و کافیه چشم بسته انگشت اشاره رو جلو بگیرین و توی یه بوتیک عطر فروشی بچرخین و چشماتون رو باز کنین. احتمال رزی بودن عطری که انتخاب کردین به طرز دراماتیکی زیاده. اما توی این پست ما میخوایم آقایون رو با رز آشتی بدیم و چند تا از عطرهای رزی که میتونن تست کنن و کم کم بینیشون رو با این رایحه همساز کنن رو معرفی کنیم. پس بی مقدمه میرم سراغ اصل مطلب! بی مقدمه!!!

خب بذارین چهار دسته کنم کارها رو. دسته اول روایح رزی شفاف که حس بوی رز توی یه روز بهاری روشن رو بهتون میده. دسته دوم روایح تیره و اغواگر که بارقه ها و شیطنتهای شهوانی و شبانه توشون موج میزنه. دسته سوم رزهای ناخالص بگیم بهشون که رز توی ترکیب با عناصر دیگه قاطی شده، و نهایتا دسته چهارم اونایی که من موفق به تست نشدم اما بنا به پیشنهاد دوستان تو اینستگرام سمور و گروههای تلگرام لازم دیدم لیست کنم که لااقل شما تست کنین.

از دسته اول میشه به این موارد اشاره کرد. فردریک مال اون رُز (Une Rose) و پُرتریت آو لیدی (Portrait of a Lady)، دیفرنت کامپانی کاشان رز (The Different Company Kashan Rose)، سرج لوتانس لا فی دی برلین (La Fille de Berlin) و سا مژسته لا غوز (Sa Majesté la Rose)، نیلا ورمیر مُهور (Neela Vermeire Creations Mohur)، آتلیه کولون رز آنونیم (Atelier Cologne Rose Anonyme)، آمواژ لیریک مردونه (Amouage Lyric Man) و لورنزو ویلورسی ماسک (Lorenzo Villoresi Musk).

از بین عطرهای دسته دوم که قراره روایح تاریکتری از رز ارائه بدن و همچنان رز توی محوریت و ارجحیت ترکیبشون قرار داشته باشه، میشه به این گزینه ها اشاره کرد: جورجو آرمنی رز دِ عربی (Giorgio Armani Rose d’Arabie)، کریستین دیور عود اصپهان (Oud Ispahan) و اُمبغ نویی (Ambre Nuit)، تام فورد نواغ دی نواغ (Tom Ford Noir de Noir)، برونو آکامپورا روغن عطار سبالو (Bruno Acampora Sballo Perfume Oil)، دیوید یورمَن لیمیتد ادیشن (David Yurman Limited Edition)، مزون فرانسیس کورکجیان لومیه نواغ پور اوم (Maison Francis Kurkdjian Lumière Noire Pour Homme).

و اما برسیم به دسته سوم که مورد علاقه من هستن. چون من جزو اون گروه هستم که رایحه رز براش مثل صدای دهل هست و از دور خوشه، و نمیتونم بوی رز رو تحمل کنم. بنابراین این دسته فرصت خوبی رو بهم میدن تا سهم خودم از رایحه ای گل منحصر بفرد بی سردرد تجربه کنم. از این گروه به عطرهای کرید رویال میفیر (Creed Royal Mayfair)، آرامیس ۹۰۰ (Aramis 900)، هرمس گلوپ (Hermès Galop d’Hermès)، تاور اینسنس رز (Tauer 06 Incense Rose) و رز دی کاندهار (Rose de Kandahar)، باربری بریت مردونه (Burberry Brit Man)، تالیسمان کولِتزیونه (پیشتر با نام مندیتیروسا فعالیت میکرد) لی مَت (Talismans Collezione Preziosa Le Mat)، مِمو فرنچ لِدِر (Memo French Leather)، گرلن هبیت رُژ یا اَبی غوژ (Guerlain Habit Rouge) و امانوئل اونگارو پور لوم ۳ (Emanuel Ungaro Pour l’Homme III) میشه اشاره کرد.

من رو از اینکه نمیتونم همه رزهای عالم رو لیست کنم و همه رو تست کنم و برای همه مختصرا بنویسم ببخشید و باور کنین نزدیک ۵۰ عطر رو از لیست این پست حذف کردم به امید اینکه مخاطبین سمور و مخصوصا اونهایی که رز دوست دارن یا میشناسن توی کامنتها این فضای خالی رو پر میکنن. از بین عطرهایی که خودم موفق به تستشون نشدم اما از روی آراء مخاطبین به شما توصیه میکنم که تست کنین این چند تا رو لیست میکنم: تروساردی بلک رز (Trussardi The Black Rose)، کارتیه دکلریشن دون سوا (Cartier Déclaration d’Un Soir)، گرلن غوز ناکغی دی دزغ (Guerlain Rose Nacrée du Désert)، لولابو رز ۳۱ (Le Labo Rose 31)، استفان اومبر لوکا رز دی پترا (SHL777 Rose de Petra)، بولگاری گارانات (Bvlgari Garanat)، مزون مارتین مارژییلا لیزی ساندِی مورنینگ (Maison Martin Margiela Lazy Sunday Morning) و بایردو بلک سافران (Byredo Black Saffron).

امیدوارم این پست، هر چند کوتاه، تونسته باشه افق های جدیدی رو به روتون باز کنه. رز، چه خوشمون بیاد چه نیاد، یک ستون مهم تو عطرسازی هست که نه تنها خودش میتونه محوریت یک عطر رو در دست بگیره و با رایحه منحصر بفردش هویت اصلی رو شکل بده، بلکه از نظر تکنیکی هم مثل مشک و مرکبات سهم بسزایی تو ترکیب عطرهای غیر رزی مثل شیپغها ایفا میکنه.

1. باغ در معماری سنتی الگویی برای تفریح و استراحت و دوری از زندگی روزمره بوده. الگوی باغ شامل یک کوشک یا عمارت بوده که در وسط چند باغچه قرار میگرفته. امروزه این الگو به صورت عمومی و با نام غربیِ پارک شناخته میشه. مثل پارک ملت یا پارک لاله یا پارک نیاوران. از مهمترین و مطرحترین باغهای سنتی به الگوی مراکش، تونس، ایران، افغانستان و عراق میشه اشاره کرد.
2. کوشک (کیوسک در انگلیسی، و پاویون در فرانسوی) ریشه از زبانهای ترکی فرارود (خراسان کبیر) داره و به عمارتی گفته میشه که در وسط یک باغ ساخته میشه. عمارت کوشک یک استراحتگاه و تفرجگاه موسمی هست که مالکان با خدم و حشم برای آسایش و تعطیلات به اونجا میرفتن. باغ فین کاشان، باغ شازده ماهان کرمان، عمارت چهل ستون قزوین، کوشک احمد شاهی در مجموعه نیاوران و باغ ارم و باغ نارنجستان قوام در شیراز از باغها و کوشکهای مشهور ایران هستن.
3. محمدکریم پیرنیا و پیشتر از اون دونالد نیوتون ویلبر (معمار امریکایی و یکی از دستهای پشت پرده ی شکست کودتای ۲۸ مرداد مصدق) به جزئیات و با دقت در مورد گیاهان و اهمیت اونها در فرهنگ ایرانی و باغ ایرانی توضیح میدن. خواهشمندم اگر مشتاق هستین کتابهای این دو استاد رو مطالعه کنین.