قتل درخت

بررسی عطر Woodcut از خونه ی عطر Olympic Orchids

دونستن روند شکل گیریِ ایده تا به بار نشستن اون در ریخت و قالب یه عطرِ قابل پوشش برای کسانی که مث من خلاقیت براشون مهمه و از پیگیری فرآیند آفرینش خلاق لذت می برن، می تونه خیلی هیجان انگیز باشه. اما در برندهای بزرگ و عطرهای تولید انبوه، چیزی که به عنوان کانسپت و قصه ای جذاب در کنار محصول به مشتری عرضه میشه اغلب داستان واقعی شکل گیری عطر نیست. چرا که مناسبات تجاری در برندهای بزرگ و خونه های نیشِ بازار محور، کل فرآیند و روش ارایه محصول رو به سمتی برده که تمام تلاش ها در راستای اطمینان از فروشِ خوب انجام میشه و در این بین صداقت و هنر از اولین قربانیا هستن. همینه که کلی ایده و مفهوم جالب توجه توی معرفی عطرایی که اسم نیش رو یدک می کشن می بینیم، در حالی که بوی بیشتر اونا هیچ حرف متفاوت و نوآورانه ای برای گفتن نداره. از نظر من وقتی عطری با رویکرد هنری ساخته میشه باید حاوی یک پیام بویایی مشخص باشه که به شکل دیگه ای قابل بیان نیست و مخاطب هم بتونه این پیام رو از بوی اون بگیره.

پرفسور اِلن کُوی (Ellen Covey)، استاد دپارتمان روانشناسی دانشگاه واشنگتن در سیَتل، پرورش دهنده ی حرفه ای ارکیده و عطرساز مستقل آمریکایی، یکی از افرادی هست که از آغاز علاقمندی جدی من به عطر تا همین امروز بسیار توجهم رو به خودش جلب کرده. ایشون در سال ۲۰۱۰ با تاسیس خونه ی عطر خودش با نام Olympic Orchids کار عطرسازی رو به عنوان فعالیتی جنبی شروع کرد و به عنوان یک عطرساز خودآموخته، با عطر مورد بررسی در همین مقاله، جایزه ی گلابی طلایی جشنواره بین المللی آرت اند اُلفکشن (The Art and Olfaction Awards) سال ۲۰۱۵ رو در بخش آرتیزان از آن خودش کرد.

Woodcut یه عطر چوبی، دودی و کاراملیه که همانند اکثر کارای خانم کُوی تجربه ای متفاوت با چیزی که پیش از این در دنیای عطر باهاش برخورد کردید براتون خواهد بود. فضای گرم، متراکم و پخته ای داره که با وجود زیبایی و جذابیت، گرفته و تا حدی غم آلوده و در عین سرراست بودن عمیق و گیراست. با اینکه روحیه ای بسیار طبیعی و واقع گرا داره خیلی خوب قابل پوشیدنه و می تونیم یه بوی شیک صداش کنیم.

عطرهای چوبی در عرف بیشتر جوامع به عنوان مردونه جا افتادن و وودکات هم فضای جنسیتی متمایل به مردونه داره. اما لحظه ای فکر نکنید که شبیه عطرای چوبی که پیش از این استشمام کردید هست! آمیزه ای از چوب درختای مختلف که بویی واقعی و کهن سال میده، در کنار دودی که در ابتدا تا حدی حس خاکستر مانند داره و به سوی بوی چوب داغ شده، و نه شعله ور، پیش میره درمقابل با بوی وانیل و شکر سوخته به تعادل رسیده و صمغ ها خیلی خوب پیوستگی این ترکیب رو شکل میدن. باید بگم این اولین عطر با حضور پررنگ کارامله که به جای برانگیختن تنفر، منو عاشق خودش کرد. نه خبری از تاپ نوت های گوگولیِ دعوت کننده هست و نه پایه ی تکراریِ پیراسته و پرزوری از مُشک و عنبرِ انسان-ساخت. رک و پوست کنده حرفشو با قدرت و زیبایی تمام به شکل یک پیام بویایی بیان کرده. 

اما بریم سر اصل مطلب!

در ابتدای سال ۲۰۱۴ خانم پرفسور، یا اونجور که آدمای دنیای عطر صداش می کنن؛ Doc Elly در حال دویدن روزانه ش بویی بسیار جالب توجه به مشامش رسید. این بو اونقدر براش گیرا بود که ایستاد و اونقدر بو کشید تا تمام ابعاد اون رو به خاطر بسپره. در محل پروژه ای ساختمونی، درختای بزرگ توی زمین رو به تازگی بریده بودن و با تنه ی خرد شده ی اونا دور سایت نرده کشیده بودن؛ بوی زیبا، مسحور کننده  و بدوی چوبهای تازه بریده شده.

فردای این اتفاق الن کُوی درباره ش توی وبلاگش نوشت و اعلام کرد یکی از عطرایی که در اون سال قراره بسازه، بوی چوب همین درختای تازه بریده شده ی بلوط و مخروطیان مختلفه به همراه اون رایحه ی شکرینِ دودی و سوخته ای که از تماس تیغه ی داغ ارّه با گلوکز جاری در رگ های اونا درست میشه، در حالی که داره بدن کهنشون رو تکه تکه می کنه.

در حین روند ساخت الن یکی دوتا مطلب دیگه توی بلاگش درباره این عطر گذاشت و پس از ساخته شدنش از خوانندگانش درخواست کرد یه اسم مناسب براش پیشنهاد بدن. اینجوری ما مخاطبین رو در هیجان خلق این آفرینه ی جدید سهیم کرد و چند ماه بعد از برخورد عطرساز با بوی نرده های چوبی، وودکات شبیه همون بو به شکل فوق العاده ای زاده شد که روایتگر داستان آشنا، همیشگی و غم انگیز تجاوز بشر به مادرِ زمین باشه.

Woodcut فقط یه عطر خوب نیست، یه تلنگر (یا شاید سیلی) به ما انسانهای ناآگاه و بی توجهه که از ابتدای تمدن ساختنمون مساوی با نابود کردن بوده و طبیعت رو قربانی ارضای طمع سیری ناپذیرمون کردیم. چون موجوداتی هستیم که شعورمون از هوشمون خیلی عقب تره و نتیجه ی خودخواهی ما نابودی طبیعتیه که همه چیز رو در اختیارمون قرار داده تا ببالیم و پیشرفت کنیم.

گاهی انگشت شمارانی از خیل ما گمراهان پیدا میشن که بخشی از دِین سنگین ما به طبیعت رو ادا کنن. کسانی مث جولیا هیل (Julia “Butterfly” Hill) فعال محیط زیست که در اواخر دهه ی نود میلادی برای نجات یک درخت سکویای ۵۵ متری که حدود ۱۵۰۰سال از عمرش می گذره ۷۳۸ روز بالای اون زندگی کرد و در نهایت موفق شد درخت رو از قطع شدن به وسیله ی یه شرکت چوب بری بزرگ نجات بده.