یکشنبۀ بارانی – قسمت چهارم: فراکاس در مرکز توجه

رابر پیگه – فراکاس (Robert Piguet – Fracas)

سال تولید: ۱۹۴۸

کشور: فرانسه

گروه بویایی: گـُلی (Floral)

عطار: ژغمین سـِلی (Germine Cellier)

نُتهای برتر: گل مریم، یاس، گاردنیا، بهارنارنج، هلو، گل سنبل، نرگل، رز، چوب سندل، چوب سدروس، مشک، کهربا

فصول استفاده: فصول سرد و هوای خنک

به جرات میشه گفت هیچ نُت طبیعی توی دنیای عطر به اندازۀ  گل مریم مخالف سُرا و شهوانی نیست. گلی سفید صورتی که بویی سبز، تازه و تُرد شبیه بوی گلفروشی، و در عین حال گرم، خامه ای، مخملی، عمیق و بی نظیر داره. وقتی توی دنیای عطر از گل مریم صحبت میشه پیش از بوی این گل قدرت انگیزش جنسی این گل به ذهن میاد که بی ربط هم نیست. این گل به صورت طبیعی وجوه بسیار قدرتمندی داره که کمتر ماده ای توی طبیعت باهاش همتا میشه. روژا داو این گل رو خیلی هرزه میدونه و اون رو بدکارۀ دنیای عطرسازی معرفی میکنه.

گل مریم یکی از گونه های گلهای سفید حساب میاد مثل گاردنیا، یاس و بهارنارنج که همون وجوه بویایی ایندولیک و کافورمانند رو توی شروعش به نمایش میذاره و در ادامه بوی قارچ مانند شیرین و نهاینا وقتی پژمرده میشه بوی گوشت مانند و چرب داره که البته این روایح به شدت قدرتمند هستن به طوری که یک دسته گل مریم تازه چیده شده میتونه یک اتاق رو برای روزهای پیاپی معطر نگه داره. شاید به همین دلیل هست که این گل از وقتی تو قرن ۱۷ میلادی به گراس فرانسه رسید سریعا بین عطرسازها محبوبیت پیدا کرد. البته استخراج اسانس طبیعی این گل به شدت سخت و نیازمند زحمت زیادی بوده و هست به همین دلیله که اسانس طبیعی گل مریم جزو گرونقیمت ترین مواد خام عطرسازی محسوب میشه.

توی قرن ۲۱ زندگی میکنیم و میتونیم به جرات بگیم سالانه حداقل سه چهار عطر با محوریت گل مریم به مدد نُتهای سنتتیک و جایگزین بیرون میان، اما این گل چند دهۀ پیش مقوله ای نبود که بشه راحت از پسش بر بیان به همین دلیل وقتی تاریخ عطر رو ورق میزنین و به عقب میرین میبینین که رد پای گل مریم یه جایی قبل از سال ۱۹۴۸ ناگهان گم میشه و دیگه هیچ عطری رو با ارجحیت گل مریم پیدا نمیکنین. بن بست به یک عطر ختم میشه که قدیمیترین و یکی از معروفترین ها هست: فراکاسِ معروف رابر پیگه.

فراکاس رو میشه مادر همۀ عطرهای گل مریمی دونست. مانیفست گل مریم و ترکیبی ولخرجانه از این گل که حتی تو دوران خودشه هم یه غول فلورال حساب میومد. در عین حال یکی از نابترین عطری کلاسیک که همچنان زنده و پر انرژی هست و برعکس هم دوره های خودش حال و هوای قدیمی رو القا نمیکنه؛ یا میشه گفت به اون شدت القا نمیکنه. یه روزگاری مدل موی کوتاه زنانه یا ساختارشکنی تلقی میشد یا نشانۀ فقر بود. امروز یه مدل نسبتا کلاسیک و جاافتاده و شیک قلمداد میشه. مسالۀ زمان توی هنر مهمه. همونطور که توی این پست اشاره کردم یه مقوله یه زمانی هنر والاست اما برای چند نسل بعدش مقوله ای پیش پا افتاده میشه. اما این بینابین هستن مقولاتی که در طول زمان حل نمیشن و جاودانه میمونن با این که به عنوان هنجار و استاندارد مقبول عموم قرار میگیرن. مثل شعر حافظ که همچنان یک هنر والا محسوب میشه.

فراکاس همچین عطریه. عطری که تو زمان خودش نمونۀ یک هنر هم کلاسیک هم ساختارشکن بود و امروزه هنوز جذاب، تازه، متفاوت و اصیل هست. مثل وقتی که لابلای تودۀ اتومبیلهای بی هویت با رنگهای بی روح خاکستری یهو چشمت بخوره به یه لینکولن کانتیننتال مدل ۱۹۷۱ (Lincoln Continental Mark III 1971). همچین شاهکاری توی دنیای اتومبیل سریعا توی مرکزیت توجه همه قرار میگیره. نظم خستۀ ترافیک رو بهم میزنه، چشمها همه روی اون میخ میشن، خورشید روی سطح نیکلِ سپرش مثل تیغۀ شمشیر میدرخشه، صدای موتورش مثل خرناس غولی رام شده دوست داشتنی هست…

فراکاس رابر پیگه عطری هست برای به هم زدن نظم روتین محیطهای شلوغ مثل یه مهمونی. طراحی شده برای آشوب بپا کردن و کافه رو به هم ریختن. رقصی بی هنجار و آزادانه اما موزون هست وقتی هیچکس نیست که نگات کنه. و مسلما برای این دختر لوس فلورال نشر بویی بالاتر از گیتار شیهه کش و قدرتمند Slash در نظر گرفتن و همچنین موندگاری بسیار بالا. یعنی یه ترکیب بی نقص. راستی هنوز از خود عطر حرف نزدیم.

فراکاس شروعی سبز، صابونی، گـَس، شیرین و آدامس مانند، لوس و گلی داره که وجوه خامه ای و چربش سریعا به رایحۀ شیطون و سبزش غالب میشه و فضای زنونه ش بالا میاد. رایحۀ گل مریم توی این عطر به شدت تازه و شفاف و جون دار هست. حسی شبیه صبح یه روز عالی آفتابی بهاری داره وقتی قراره تا آخر شب همه چی خیلی خوب پیش بره و شما این رو از اول صبح حس میکنین. شاد، بسیار شاد و ساده و تک بُعدی با رایحه ای که تقریبا به هر تیپی میخوره و همین خصوصیت اون رو به یکی از موفقترین عطرهای امضای زنونۀ تاریخ تبدیل کرده. بستر فراکاس در کمال ناباوری همون حس شروع رو بدون فضای سبز و تازه به نمایش میذاره. میشه گفت مهارتی استادانه نیازه تا بتونیم رایحۀ گل مریم رو از الف تا یِ یک عطر بدون تغییر حفظ کنیم.

فارکاس یکی از بهترین نمونه ها برای مثال زدن هماهنگی ایدۀ ساخت و محصول نهایی هست. عطری که در سال ۱۹۴۸ با کانسپت “رایحه ای مدرن، جاافتاده، شدیدا زنانه و شهوانی” ساخته شد و بدون شک حتی یک سانتیمتر از این ایده عقب نیفتاد. این عطر در یک تاریخ نامعلوم تولیدش قطع شد اما از سال ۱۹۹۸ دوباره تولید میشه و تو حجم و اندازه های مختلفی بیرون میاد. ۷٫۵ میل و ۳۰ میل پغفم (پارفوم خالص)، ۵۰ و ۱۰۰ میل او دو پغفم (Eau de Parfum)، و ۲ میل عطر جامد. این شاهکار بی نظیر گل مریم عطر محبوب و مورد علاقۀ خیلی از ستاره های سینما و موسیقی و مُد بوده و هست؛ از جمله مدونا (Madonna) و طراح مد آمریکایی کارولینا اِررا (Carolina Herrera).

★★★★★