بهترین عطرهای XX برای آقایون

نشستیم پشت میز و قهوه سفارش دادیم و گپ تاریخیمون در باب عطر رسید به لندن قرن ۱۶ و دوران ملکه الیزابت اول. این دوران توی تاریخ لوازم آرایشی نقطۀ عطف مهمی هست که کمی هم خنده داره چرا که زنان طبقه بالادست توی این دوران اجازه نداشتن زیاد آرایش کنن که مبادا خیال رقابت با ملکۀ نه چندان خوش قیافه و حسود به سرشون بزنه. در عوض این فرصت در کمال آزادی به مردها داده شده بود که هر چی دلشون میخواد رژ لب و رژ گونه و پودرهای آرایشی و عطر استفاده کنن چرا که سرکار خانم خوشش میومد اطرافش مردایی باشن که مرتب به خودشون میرسن! و البته مردها هم بدشون نمیومد برای دلربایی از این هستۀ قدرت و ثروت کمی ولخرجی کنن!

تو انگلستانِ دوران ویکتوریـَن (قرن ۱۹) هم مردها عادت داشتن دستمال جیبی یا یقۀ کتهاشون رو با عطرهاشون که معمولا گلی محض بودن حسابی آغشته کنن. (هنوز قدیمیها عطر رو به پنبه یا دستمال میزنن میذارن تو جیب پیرهن یا کت) این ژستی بود که اعیان رو غنی و باپرستیژ جلوه میداد و یه جور رقابت کلاس و مرتبۀ اجتماعی رو بین طبقۀ بالا دست رقم میزد. منظورم استفاده از عطرهای فلورال محض هست وگرنه عطر رو خیلیها میزدن.

خیلی از عطرهای گرون قیمت تا پیش از انقلاب سنتتیک توی اواخر قرن نوزدهم، محوریت گلی محض داشتن و این خودش نشانه ای از تموُل و ثروت بود و فرقی نمیکرد مرد استفاده میکنه یا زن. حالا چی شد و کجای تاریخ دوربرگردون زدیم و عطرها دسته بندی شدن و عین دستشویی عمومی مردونه/زنونه شدن الله اعلم!

این مقدمه رو گفتم که بدونین جنسیت توی عطر به مُد، زمانه، فرهنگ، اقتضای بازار و چندین سبب دیگه ربط داره اما به خودِ جنسیت ربط نداره! اونچه دربارۀ جنسیت عطر میدونیم صرفا یه سری پیشفرض هستن. مثلا نُتهای چوبی برای آقایون، عطرهای گلی هم برای خانوما. اما وقتی میبینیم عطر بلک ارکید تام فورد یا عطر Old Spice (که تو سال ۱۹۳۸ برای خانمها ساخته شده) ظرف مدت کوتاهی مردونه میشن به این نتیجه میرسیم که سیاستهای بازاریابی اینطور ایجاب کرده!

شکی نیست که پیشفرضها و تعیین جنسیت عطر، بخوایم نخوایم روی تصمیمات خرید ما تاثیر داره. به همین دلیله که هر عطری که از برندهای متداول (دیزاینر) بیرون میاد با عناوینی که تاکید روی جنسیت دارن نامگذاری میشن، که یا مستقیم اشاره به جنسیت دارن (مثل Homme یا For Man یا For Her) و یا با عنوانی اشاره به فضای غالب یک جنسیت میکنن (مثل Dark Leather برای آقایون یا Bright Rose برای خانوما). بدون این پیشفرضها جنسیت عطر شاید برای اکثر مردم حتی مفهومی نداشته باشه اما این سیاست بازاریابی باعث میشه ذهن ما موقع خرید سریعتر و مطمئنتر عمل کنه. با این حساب بدون این پیشفرضها چیزی هم عوض نمیشه انگار! بذارین براتون مثال بزنم.

یکی از اولین عطرهام وقتی هنوز عطرباز نبودم D&G Light Blue بود. عطری لیمویی، میوه ای و شکری و تابستونی که شیرین هست بدون اینکه حس چسبناک بده و غنی هست بدون اینکه سنگین باشه. این عطر توی شیشه ای مات، معکب مستطیل ساده، با درپوشی آبی رنگ تولید میشه که روش هیچ اشاره ای به جنسیت عطر نکرده. سه سال بعد از اینکه لایت بلو رو تموم کردم فهمیدم عطرم زنونه بود و اصلا از خودم سوال نکردم چنین عطری با چنین رایحه ای و با شیشۀ مستطیل و ساده و ظاهر اسپرت مردونه چطور میتونه زنونه باشه، فقط پذیرفتم که اون عطر زنونه بود چون یه ورژن مردونه ش رو تازه کشف کرده بودم! جنسیت تو عطر به همین سادگی عمل میکنه. قبولش میکنین! مسئله به این حقیقت میرسه که چیزی به اسم مردونه یا زنونه توی دنیای عطر نداریم، این تفکیکها فقط بازی مارکتینگ هستن و بقیه ش هم قدرت تلقین و باور شما.

همونجا سر میز قهوه این ایده زد به سرم و به یاد برخی مخاطبای سمور افتادم که فارغ از XX یا XY بودن عطرها مسیر خودشون رو توی دنیای عطرهای جنس مخالف پیدا کردن. جنسیت بیشتر مربوط به برندهای متداول یا دیزاینر میشه که تیراژ بالای تولیدشون و تقاضاها و ترجیحات طبقۀ استفاده کننده شون حکم میکنه که برخی چیزا رو از پیش تعریف کنن که جنسیت مهمترینش هست. برعکسِ این برندها، خانه های عطر نیش مثل لارتیزان پاغفومه، مونتل، زوئولوژیست، سرج لوتانس، پاغفومری ژنرال، یا پغفم د امپایر هیچ تاکیدی روی جنسیت ندارن و حتی توی سایتهای مختلف مربوط به عطر محصولاتشون رو مناسب برای هر دو جنسیت معرفی میکنن. به همین دلیل من توی این پست نمیخوام نامی از این عطرها ببرم بلکه هدفم اینجا معرفی چند عطر زنونه هست که آقایون هم میتونن به راحتی استفاده کنن.

Guerlain Mitsouko Eau de Parfum

دوستانی که کارهای کلاسیک دوست دارن و ترکیبات شیپغ میوه ای مورد علاقه شون هست، این عطر میتونه در صورت فقدان ورژن Eau de Toilette گزینۀ خوبی باشه که تو ایران هم با قیمت نازلی فروش میره. ترکیب کلی میتسوکو پرفیوم بویی از هلو رو توی بطنی از اکورد شیپغ داره که البته هلوش خیلی دخترونه نیست اما هر چی باشه هلو هست و بهتره تو فصول گرما استفاده نکنین چرا که حسابی رسیده هست و بوی مربا مانندی داره. عطر جالبیه، رایحه ای قدیمی داره اما مثل همتاهای خودش خیلی قدیمی نیست. خیلی خوبه که هنوز کسایی هستن که همچین ترکیبات خوبی میسازن.

Chanel Cristalle Eau de Parfum

برای اون دسته از آقایون که تمایلی به عطرهای کلاسیک دارن و تحملشون از عطرهای تابستونی مردونۀ مدرن که انگار همشون با یه شابلونِ چوبی-اقیانوسی-مرکباتی ساخته شدن به تنگ اومده، شنل کریستال او دو پغفم EdP یا او دو توالت EdT میتونه یه جایگزین بی نظیر باشه. این عطر فضایی شیپغ فلورال و سبز شبیه اونچه توی شنل شماره ۱۹ وجود داره و نمیشه به هیچ وجه مردونه حسابش کرد رو با کمی بازی وتیور و خزۀ بلوط به صورت مردونه به نمایش میذاره. اگه رایحۀ طالبی و هلو و اون بوی گلی خوشمزه و براقِ ورژن پغفم که حس لوستر غول آسا و چراغانی وسط لابیِ هتل های لوکس رو میده شما رو مردد میکنه به نظر من ورژن توالت که لیموی بیشتری داره و جزو گروه مرکباتی آروماتیک هست گزینۀ مردونه تری میتونه باشه. یه تقلب هم بدم که توی این لیست که اینجا میخونین خودم بدجوری گرایش به همین عطر دارم. در کنار این عطر میتونین عطر Escale à Portofino از سری Cruise Collection برند کریستین دیور رو هم به لیستتون اضافه کنین. از اونجایی که این عطر تولید محدودی داره و احتمالا توی ایران کمیاب باشه فقط در حد نام بردن ازش یاد میکنم.

Tom Ford Black Orchid

خب این عطر رو دیگه نیازی نیست توضیح بدم. به طرزی فکاهی و طعنه آمیز میشد بلک ارکید رو جزو عطرهای مردونه برای خانومها مثال زد. این عطر که زنونه هست از همون ابتدا توی بازار ایران و البته خیلی جاهای دیگۀ دنیا سریعا بین مردها جا باز کرد. دلیل این محبوبیت هم خیلی واضحه. رایحۀ گلی تاریک و سیاهی که با اهرم فشار روایح ادویه ای و شرقی سنگین و چوب سندل تداعی گرِ فضایی گوتیک و اسرارآمیز میشه. بلک ارکید به جرات بهترین مثال برای القای حس شرقی مرموز و شبانه هست و البته یه نمونۀ خوب گلی برای مردها.

Chanel No5

شنل شماره ۵ یکی از بحث برانگیزترین عطرهاست وقتی موضوع به جنسیت میکشه. سرعت زندگی فست فودی و روزگار مدرن ذائقۀ ما رو اونقدر تغییر داده که عطری مثل شنل شماره ۵ که روزی یک پدیدۀ خاص و بی رقیب بود امروز بین خانومها زیاد طرفدار نداره، چرا؟ بخاطر الدهید و هجوم لایۀ حیوانی. در حالی که الدهید و بستر فلورال این عطر اون رو زنونه نگه میدارن، سیوت بوی قدرتمند و مردونه داره. شنل شماره ۵ یکی از راحتترین عطرهای زنونه هست برای استفاده آقایون.

Lalique Living

گرچه لالیک لیوینگ نمیتونه یه عطر مردونه کامل باشه اما بخاطر بُن مایۀ خاکی و چوبی و ادویه ایش که فضایی گلی یواشکی از پشت حمایتش میکنه این عطر اتفاقا زنونه هم نیست. یه جایی بین این دو فضا سیر میکنه و میتونم بگم یه عطر مردونۀ مردن و جوان و بی دردسر هست که بوی پودری و مه گرفته و نرم و ساکت داره که کمی هم شبیه به بوی مداد تازه تراشیده شده هست.

Prada Infusion d’Iris

مردونه ترین عطر این لیست که براتون آماده کردم پرادا اینفیزیون دیغیس هست. عطری که ترکیب کلاسیک کولون مرکباتی معروف ۴۷۱۱ رو با ریشۀ زنبق و بوی پودریش ترکیب میکنه و حاصل کار بویی صابونی، تمیز و سبز هست که تو مرکزش زنبق با قدرت تمام نشسته و از شروع تا فرودش بهارنارنج و بخور و چوب سدروس و صمغ باریجه و سقز، زنبق رو همراهی میکنن. دقت کنین این عطر یک ورژن مردونه هم داره که تا حدی شباهت داره به زنونه ش اما هدف ما اینجا خود عطر زنونه هست.

Thierry Mugler Womanity

تییری موگله توی صنعت مُد یکی از ضعیفترین برندها حساب میشه، تا حدی که لاین پوشاک این برند یک بار تعطیل شد و دوباره از نو سرمایه گذاری کرد و راه افتاد. اما در عوض توی زمینۀ عطر اگه بگم جزو موفقترین برندهای مُد که توی زمینه عطر فعالیت دارن بیراه نگفتم. این برند تا امروز عطرهای زیادی بیرون داده که بیشترشون فلنکرهای چهار عطر اصلیش هستن. یعنی انجل، ای*من، الین و وُمنیتی. وُمنیتی رو بررسی کنیم. این عطر با ترکیبی بسیار منحصر بفرد و نامتعارف و در عین حال بی نهایت جذاب (که البته خیلی ها بی نهایت بدشون میاد) مثل راه رفتن روی پوستۀ تخم مرغ هست برای این برند. عطری بسیار پرخرج و در عین حال کم طرفدار که تولیدش از یه برند مُد واقعا بعید بود. همونطور که میبینین تا امروز حتی یه برند نیش هم جرات نکرده ریسک اقتصادی کپی برداری از این عطر رو تقبل کنه و یه معادل براش بسازه. ومنیتی خیلی ساده تو چند نت خلاصه میشه: انجیر، برگ انجیر، اکورد خاویار، مشک و نمک. این یعنی یه بوی تحریک کنندۀ به تمام معنی.

Hermès Elixir des Merveilles

الیکسیر دی مقوِی یکی از عجیبترین ترکیبات پرتقال-محور هست. ترکیبی سوزان و کهربایی و شیرین و گازدار که بوی شادی داره منتها این شادی انگار بعد از ساعتها افسردگی رخ داده باشه. یعنی یه تضادی توی این عطر هست که اون رو غنی میکنه و در عین حال هم برای خانمها یه نقطۀ تردید حساب میشه که آیا این عطر میتونه واقعا زنونه باشه. بین فلنکرهای این سری از هرمس این عطر کمترین محبوبیت رو بین خانمها داشت تا اینکه پای این ته تغاری Eau de Merveilles Bleue پیدا شد که رسما یه عطر مردونه هست با اسم زنونه. الیکسیر دی مقوی وضوح بسیار قدرتمندی داره در حد فیلمهای Blue Ray تا این حد که هر وقت این عطر رو میزنم حس میکنم یه نفر که چهره ش پرتقاله اونقدر نزدیک صورت من ایستاده که نفسش گردنم رو قلقلک میده.

Penhaligon’s Ostara

همونطور که توی بررسی این عطر توی پستش توصیف کردم اُستارا یه رایحۀ بهاری منحصر بفرد از گل نرگس، هلیوتروپ، نُتهای سبز و چمنی تازه هست که نهایتا به بستری چوبی و مشکی میرسه. درسته که روایح گلی محض این روزهای خیلی حال و هوای زنونه و پر ناز و کرشمه ای دارن اما اُستارا با وجود بستر گلی، فضایی خاکی و چوبی هم داره که مردونه نیست اما خط قرمز هم برای آقایون نمیکشه.

Frederic Malle Carnal Flower

کارنال فلاور البته به عنوان عطر یونیسکس معرفی شده و خیلی از آقایون توی ایران استفاده میکنن اما از اونجایی که این عطر فلورال محض هست و یکی از بهترین عطرهای گل مریم هست خواستم با اشاره بهش تو این لیست دوباره تاکید کنم روی مردونه/زنونه بودن این عطر. کارنال فلاور یک عطر بی نظیر گل مریم هست که با کمک طالبی و اکالیپتوس و مشک و نارگیل فضا رو تعدیل کرده و کمی هم به سوی مردونه خیز برداشته.

Yves Saint Laurent Opium

اوپیوم بدون شک پرفروشترین عطر برند ایو سه لورن هست. این شاه ادویه و غول شرقی و دودی دقیقا معنی واژۀ اغواگر هست تو دنیای عطر و واقعا برازندۀ عنوانش هست. حجم بالای روایح رزینی و دودی در کنار بستر گلی و وانیل و پچولی اون رو به یکی از بهترین گزینه های کلاسیک زنونه برای آقایون تبدیل میکنه که میتونه توی دستۀ عطرهایی چون کارُن لانارشیست و بوشِرون ژایپور قرار بگیره و در عین حال هیچ ربطی به اونها نداشته باشه و کاملا خاص باقی بمونه. نکته اینه که اوپیوم زنونه مردونه تر از اوپیوم مردونه هست! تنها چیزی که باعث میشه این عطر زنونه نام بگیره بستر غیر حیوانی اون هست که از خشونتش کم میکنه. انگار یه نفر تو هندوستان گشته و با جمع کردن گونه های گیاهی بدون آزار حیوانات عطر ساخته. در عین حال که بوی دودی و غبارآلود و خُمارگونه ای داره بویی تمیز شبیه پارچۀ اتو کشیده هم داره که حس پاکی بهش میده.

Tom Ford Sahara Noir

توجه به ترکیبات بخوری که فضای کلیسا رو تداعی میکنن با آوینیون از برند کوم د گاغسون (Comme des Garçons Avignon) تو سال ۲۰۰۲ شروع شد که فقط هم تو حیطۀ برندهای نیش حرکت کرد و تنها عطر برندهای متداول یا دیزاینر عطر Loewe 7 بود که محتاطانه یه تجربۀ ناتمامی از این فضا رو به نمایش میذاشت. تام فورد هم مثل خیلی از برندهای لوکس نتونست جلوی کنجکاوی خودش رو بگیره. البته فورد زرنگتر و زیرکتر از این حرفاست که به این راحتی دُم به تلۀ انگِ کپی کاری بده. به همین دلیل ساحارا نواغ رو با برداشتی متفاوت ارائه کرد که بوی بخور و صمغ کندر و مر و بنزوئین با بویی خاکی شبیه خاک نرم نشسته روی قفسه های چوبی پرداخته شدن. کمی تاریک، بسیار شرقی، خوانا و خطی. ساحارا نواغ گرچه فضای اغواگر و پر رمز رو رازی رو ارائه میده اما بیشتر میل به مردونگی داره تا زنانگی. این عطر برعکس بقیه همتاهای خودش که بوی کلیسا و سوختن بخورها و رزینها رو به نمایش میذارن، از کلیسا میاد بیرون و فضایی بیرونی و بیابونی و خشک رو ارائه میده که شبیه به بوی کلیسا هست اما دقیقا اون نیست.

Guerlain L’Heure Bleue

توی یکی از پستهای سری یکشنبۀ بارانی به بررسی دقیق عطر لوغ بلو پرداختم اما این رو یادم رفت بگم که هنر دورۀ مدرنیسم تو سالهای ۱۹۲۰ به اوج خودش رسیده بود و با وجود شلوغی دلخراش عصر آهن و ماشین نامهایی چون فرانسیس فیتزجرالد، ارنست همینگوی، گرترود اشتاین، پابلو پیکاسو و فدریکو گارسیا لورکا، فرشتگانی بودن که هنر اون دوره رو زنده نگه میداشتن. یک هدیۀ ارزشمند دیگه که وقتی بوش میکنین انگار از هرگونه آلایشِ عصر ماشین و مدرنیسم مُبـّرا بوده، لوغ بلو هست. عطری که زمان توش معنی نداره، صدا توش معنی نداره. حتی قوانین فیزیک هم بی معنی میشن و صدای تپش قلب هم شنیده نمیشه. سکوتی دلپذیر و زنبقی هست مثل وقتی که صامت و ساکت نشستی و به زیباییها فکر میکنی. عطری پودری، وانیلی، چوبی و گلی.

Guerlain Shalimar Eau de Parfum

میرسیم به سلطان وانیل؛ شلیمار بزرگ. عطری که در وصف و مدحش عطرساز شنل، ارنست بو میگه “وقتی من وانیل میسازم حاصل کار دسر کرم آنگلز هست، وقتی گرلن وانیل میسازه حاصل شلیمار میشه”. کرم آنگلز یه جور سس وانیلی دسر هست که توی آشپزی فرانسوی کاربرد زیادی داره. من ترجیح میدم شلیمار رو اینجا زیاد باز نکنم و بذارم بمونه برای یک یکشنبۀ بارونی وقتی بی صبرانه منتظرین هوای بهار هر چه زودتر پیداش بشه. در عوض فقط خلاصه وار میتونم بگم این شاهکار بلامنازعۀ وانیل که فضایی به شدت رزینی و پودری و چرمی و چوبی داره یکی از بهترین و شیکترین و شاهانه ترین عطرهای زنونه وانیلی برای آقایون هست.

Clinique Aromatics Elixir

آروماتیک الیکسیر از بین عطرهای الدهیدی و شیپغ سبک و سیاق آمریکایی جزو اولین و پیشقدمها هست که هنوز به همون منوال با قیمت نازل داره تولید میشه. این عطر هم مثل خیلی از همتاها و هم دوره های خودش روزگاری زنونه معرفی شده بود اما با گذر زمان برای روحیۀ مردونه مناسبتر قلمداد میشه چرا که تلفیق روایح الدهیدی و شیپغ یعنی فضای پر از اعتماد بنفس و صلابت. کمی دارو مانند، گیاهی، تازه و براق و نورانی، الدهیدی و سبز که در عین سنگینی حسی سبک و روان میده. اگر ترکیبات الدهیدی سنگین دوس دارین برین سراغ ورژن پرفیوم وگرنه اینی که من نوشتم در مورد ورژن تویلت هست که رایحۀ سبکتر و چوبی داره.

بدون شک شما هم عطرهایی تو ذهنتون هست که زنونه معرفی شدن اما یه مرد میتونه به راحتی استفاده کنه. عطرهایی که توی این لیست کوتاه نام برده نشدن. خیلی عالی میشه اگه شما هم تجربیات خودتون از عطرهای زنونه رو با بقیه مخاطبان سمور در میون بذارین.