یکشنبۀ بارانی – قسمت بیستم: مرتاض پابرهنه ای در شانزِلیزه

گرلن – وتیور (Guerlain – Vetiver)

سال تولید: ۱۹۵۹

گروه بویایی: چوبی ادویه ای

عطار: ژان پاول گرلن (Jean Paul Guerlain)

 وتیور به همراه دوست و یار قدیمش پچولی، تو اواسط قرن نوزدهم بود که پاشون به فرنگِ بریتانیا باز شد و مثل پچولی به عنوان ماده ای برای مقابله با حمله حشرات به پارچه های نفیس معرفی شد. تو همین قرن نوزدهم بود که فرانسوی ها شروع کردن روی این ماده معطر تحقیق کردن و آنالیز کردن. بعد از جنگ جهانی اول با جداسازی جنسیتیِ عطر به مردونه و زنونه، وتیور بخاطر رایحه ی زمینی، چوبی و نیمه دودی که داره توی قلمروی آقایون حضور پیدا کرد.

تا سال ۱۹۵۷ که برند فرانسوی کاروِن (Carven) عطر متفاوت خودش، وتیور (Vétiver) رو بیرون نداده بود همه چی به خوبی و خوشی میگذشت. پیشتر هم توی مقاله ی گرلن شاماد و گرلن شُن دَغوم اشاره کردم به ظهور عطرهای اسپرت کلاسیک با حس و حال سبز و آروماتیک تو سالهای بعد از جنگ جهانی اول. کاروِن مثل ابراهیم تبر به دست کلیشه های تو سری خورده ی جامعه ی جنگ زده، بی اعتماد، ترسیده و محکوم به زوالِ پس از جنگ رو خط خطی کرد و برای پدرهایی تو لباسهای کمابیش یکنواخت و شبیه به هم و کراواتهای ساده که جز پارچه ای که به گردن آویزون میشه، ماهیت دیگه ای نداشتن، عطری رو ساخت که بمب انرژی بود. گرلن مثل همیشه از اینکه بیخ گوشش یه برند مُد تونسته دست به خلاقیتی بزنه هراسان سریعا دست به کار میشه تا با وتیور جادوی خودش رو بسازه.

هرچند ژان پاول گرلن که یک سال بود به عنوان عطرساز این برند انتخاب شده بود، وتیور کارون رو خیلی با پرستیژ به حساب نمیاورد، اما با الهام گیری از سو له وُن (Sous le Vent) ساخته ی ژاک گرلن، دست به ساخت عطری با محوریت وتیور میزنه که بوی روستایی و بوی باغبونها رو بده: تنباکوی سیگار و علف تازه. شروع این عطر رو با روایح الدهیدی میبنده برای اینکه حس بامداد خنک و مه گرفته و تمیز روستا رو القا کنه. پس از اون رایحه ی مستحکم و علوفه مانند و کاه مانندی از وتیور هائیتی بالا میاد که برای کسانی که آشنایی با بوی وتیور ندارن یکی از عجیب غریبترین روایح سبز و علفی هست. ته بویی گرم با لبه های گرد شده روی این سبزی زاویه دار و استخوانیِ نیمه چرب اثر میذاره و آرومش میکنه.

گرلن وتیور در ابتدا برای بازار مکزیک ساخته شده بود که مشتری پر و پا قرص کارهای گرلن بوده، اما وقتی ژاک گرلن این عطر رو بو میکنه میگه این خیلی خارق العاده تر این هست که فقط برای مکزیک تولید بشه. این شد که گرلن این عطر رو سریعا به تولید رسوند. تو برخی منابع تاریخ تولید گرلن وتیور مردونه رو ۱۹۶۱ درج کردن. تو برخی هم ۱۹۵۹٫ برخی هم گفتن تو ۱۹۵۹ گرلن وتیور زنونه (Vetiver Pour Elle) تولید شده و بعد گرلن وتیور فعلی. من دقیقا نمیدونم کدوم درسته کدوم نه اما با شناختی که از گرلن دارم حتی اینکه دو سال طولش داده تا بزنه رو دست کاروِن، کلی وقت کشی کرده. یعنی ۱۹۵۹ به نظر تاریخ معتبری میاد.

ژان پاول گرلن با وسواس و دقت تمام ترکیبی رو ساخت که وقتی توی بطنش دقیق میشی شبیه یه اتود بداهه از یه استاد نقاشی بزرگ هست. کسی که دستش عادت کرده به درست خط کشیدن و با کمترین خط و زمان بیشترین تاثیر رو توی یه طرح ساده و بداهه بجا میذاره. عطری که هم زوایای استادکارانه رو به نمایش میذاره و هم انگار بدون برنامه ریزی ساخته شده. ترکیبی شرقی، مرتاض گونه و خاکی و متواضع درست مثل وتیور توی هندوستان، که با همون پای برهنه و صورت آفتاب سوخته روی پیاده روی شانزلیزه عین یه اشراف زاده که عادت نداره به تیپ رسمی قدم میزنه. دیدین بعضیا تیپ و استایل شل و ول و راحت طلبانه ای دارن و لباساشون علی رغم معمولی بودن تمیز هست و از رنگهای روشن انتخاب شدن و از قیافه خودشون معلومه آدمای دنیا دیده و پُری هستن؟ وتیور عطر اون آدماست. این عطر گرچه ممکنه بداهه نوازانه به نظر بیاد اما به عنوان وتیور مرجع شناخته میشه و روی عطرهای هم تراز بعد از خودش هنوز که هنوزه تاثیر شگرفی داشته و داره.